VII. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi s. 115, İnönü Üniversitesi Biyoloji Bölümü, 10-13 Eylül 2007
KALICI ÇEVRE BİLİNCİ ÖNEMİNİN AŞILANMASINA YÖNELİK UYGULAMA VE ETKİNLİKLERE ÖRNEK BİR ÇALIŞMA
Cihan SELİMOĞLU*
Nasip DEMİRKUŞ*
*Yüzüncü Yıl Üniversitesi-Eğitim Fakültesi Biyoloji Eğitimi
Anabilim Dalı
Zeve kampusu/VAN
Amaç:
1-Çevre temizliği
alışkanlıkları-sorumlulukları geliştirirken;spor yapmak, doğayı tanıma ve iş
üretmek.
2-Sağlıklı
bilinçli bedensel ve zihinsel üreticilik alışkanlıkları geliştirmek.
3-Çevre temizlik
bilincinin pekiştirilmesi,
4-Doğadaki
canlı-cansız varlıkları tanıma, ilişkilendirme ve gezi-gözlem kurallarını
uygulamayı bir arada öğrenmektir. GRAFİK
Doğa
ve Çevre Gezileri Düzenlenirken Uyulması Gereken Kurallar Şunlardır:
I-Gidilecek
yer önceden öğretmen tarafından görülmelidir. Gerekli kişi kurum ve
kuruluşlardan yazılı izin alınmalıdır.
-Gezi, tarih ve saati belirlemelidir.
-Öğrenci velisi ve okul idaresi haberdar edilmeli, yazılı
izin alınmalıdır.
-Öğrencilerin yeme içme, sağlık ve tuvalet gereksinimleri
düşünülerek her şey ayarlanmalıdır.
-Gezi için; ilk yardım malzemeleri ve
uygulayıcısı-yardımcısı belirlenmeli, Alo ambulans, Polis İmdat telefonları not
edilmeli yakın yerleşim alanları hakkında bilgi edinilmeli.
II-Gezi öncesi gezi ile ilgili tartışma açılmalı
görüşülecek şeylerin önemi gezinin amacı etkinliklerin biçimi ve gezide dikkat
edilmesi gereken hususlar kurallar sınıfta kararlaştırılarak gerekirse yazılı
bir plan yapılmalıdır.
III-Gezi sırasında disipline uyum, gezi planına uyum
sağlanır.
IV-Her öğrencinin gözlemlere katılması sağlanır, ve plan
dahilinde hareket edilir.
V-Döndükten sonra gözlem ve inceleme sonucu edinilen
bilgiler tartışılır, gerekirse bu konuyla ilgili kişisel grup yada sınıftan
gezi ve inceleme raporu istenir ve incelenir.
Önemli;Uygulama alanına
çıkmadan bir hafta önce öğrencilerin;
1-Ne amaçla alana çıktıkları sınıftan tartışılır
2-Nelere dikkat etmeleri dikkatle anlatılır. Okuldan uzak bir
beldeye gidilecekse gerekli resmi izinler alınmalıdır.
3-Çevre temizliği uygulamasının yapılacağı alanın uzaklığı ve
sağlık açısından tehlikeli olabileceği olasılığına karşı; yüz maskesi, uygun ayakkabı ve giyimle gelmeleri için bir hafta önceden
hatırlatılır.
4-Alana gitmeden önce pratik sağlık çantası, ilk yardım çantası,
kolonya, yedek ayakkabı, eldiven…vb alınmalıdır.
5-Zorunlu nedenlerden alana çıkmaması gereken öğrenciler
gerekçeleriyle önceden saptanmalı.
6-Çevredeki canlı-cansız varlıkları nasıl gözlemleyeceğimizi,
onları tanımak, çevre kirliliğinin zararlı etkilerinin yerinde incelenmesi –
temizlenmesi vb. etkili telkin-konuşma ve uygulamalar yaptırmalıdır.
Hazırlık:
1-Etkinliğin yapılacağı alan en az bir hafta önceden; öğretmen,
rehber araştırma görevlisi, rehber öğrenciler veya ilgili branş öğretmenleri
(biyoloji, beden eğitimi veya fen bilgisi ...vb öğretmenleri) tarafından
önceden gezilir yapılacak işler rapor edilir. Alanın Faunası, florası toprak
yapısı, topografyası ve alanın özgünlüğü hakkında bilimsel bilgiler toplanır.
2-Hazırlanan raporda ve etkinlikte veya alanda;görülen
varlıkların; halk arasındaki veya bilimsel isimleri varsa kullanım alanları
öğrencilere öğretilmeli veya onlar sordukça cevap verilmelidir .
3-Alanın önemli güzellik ve topografyası hakkında ön bilgi
verilir.
4- Öğrencilerin bu etkinlik konusunda beyinleri uyarılır (beyin
fırtınası).
5-Etkinlik esnasında öğrencilerin mikrop kapmamaları için veya
diğer varlıklardan zarar görmemeleri için; hangi koşullarda gerekirse
uyarılmadan yüz maskesi ve plastik eldiven kullanırlar. Rehberlerden yardım
isteler.
6-Etkinlik için gidilecek yerin uzaklığına bağlı izin mutlaka
istenmeli.
7-Sınıftan ayrılmadan önce; öğrencilerin niçin bu uygulama ve
etkinliğe katıldıkları; uygulama ve etkinliğin amacı, uyulması gereken kurallar
hakkında bilgi verilir.
Önemli Hedef ve Slogan;
Kendimiz ve sevdiklerimiz için; kişi başına yıllık plastik türevleriyle çevreyi
kirlettikleri kadar temizlemekle ilgili sloganlar, sorular ve öz deyişler
üretmek-toplamak-tartışmak.
Uygulama Sonrası Etkinlik ; Etkinlik tamamlandıktan
sonra;doğa, gelecek, erozyon, küresel ısınma ve çevre kirliliğinin; fert, aile,
kurum, belde, şehir, bölge, toplum, ülke, ulusal, uluslararası seviyede önemi
ile ilgili beyin nadası- fırtınası soruları sorularak; yapılan uygulama
etkinliğin önemi hakkında tartışma ve değerlendirme yapılır. Gerekli görülen
sonuçlar ve kararlar sınıfça not edilir. Önemli görülen bilgiler çevre eğitimi
notlarına ve uygulamalarına ilave edilir.
Biyoloji Anabilim Dalı Yıllık Doğayı
Tanıma, Çevre Temizliği, Etkinlik ve
Uygulama Eylemleri
Biyoloji Anabilim Dalında
her yıl geleneksel olarak doğayı tanıma ve çevreyi temizleme etkinliği;Toplum
ve Çevre (Fen Bilgisi 3A/B) ve 2-4 saatlik Uygulama. Derslerinde de;tüm biyoloji ve fen bilgisi sınıflarına uygulanmaktadır. Özel hazırlanmış,naylon,kauçuk,lastik ve plastik toplama şişleri (örnek 1, 2, 3, 4, 5) veya ekoloji çubukları kullanılarak (örnek 1, 2, 3, 4, 5) çevreden, naylon,kauçuk,lastik ve plastik toplanmaktadır.
Bu
uygulamanın en önemli amacı; doğadaki canlı-cansız varlıkları tanıma,
gezi-gözlem yapma ve çevre temizlik bilincinin pekiştirilmesini bir arada yaptırmaktır.
Sınıftan
ayrılmadan önce; öğrencilerin niçin bu etkinliğe katıldıkları, etkinliğin
amacı, etkinlik süresince uyulması gereken kurallar hakkında bilgi verilir.
Doğaya
çıktığımızda; çevredeki canlı-cansız varlıkları nasıl gözlemleyeceğimizi ve onları tanımak, çevre
kirliliğinin zararlı etkilerinin yerinde incelenmesi – temizlenmesi vb. etkili
telkin-konuşma ve uygulamalar yaptırılmaktadır.
Etkinlik
sonrası, 15-20 dakikalık bir çay molası verilir. Sonra sınıfta; doğa, gelecek, uluslararası
, ulusal, toplum ve fert kavramlarıyla ilgili beyin fırtınası soruları
sorularak, yapılan etkinliğin önemi hakkında tartışma ve değerlendirme yapılır.
Önemli Hedef ve Slogan; kendimiz ve sevdiklerimiz
için kişi başına 10 ağaç dikmek, yıllık çevreyi kirlettikleri kadar temizlemek 1,
2
1-Toplumsal Olarak Yapabileceklerimize Bazı
Örnekler
A-Fert bazında;yaşam döngümüzde; evimizden çarşıya,
iş yerimize, pazara…vb öncelikle enerji tüketim, ürerim ve kullanım
konumlarındaki davranışlarımızı zevkle; küresel ısınma, çevre kirliliği ve
erozyon gibi çevre sorunlarına endeksli olarak değiştirmemiz gerektiğinin
bilincini eğitim süreçlerinde doğru vermemiz gerekir. Ör;Kilo vermek amacıyla
spor yapmak, sağlık yürüyüşü, alışıla gezilerimizdeki davranışlarımız da
tükettiğimiz enerjiyi çevreden plastik türevlerini toplayarak, ağaç dikme,
budama…vb. şeklinde değerlendirmemiz çok zor bir şey olmasa gerek.Bu uygulamayı
fert tek başına dahi yürüyüş yaparken spor yaptığı alanın plastiklerini
toplayarak yürüyüşü zevkli hale getirebilir.Aylık ve yıllık toplantılar elde
edilen kazanımlar konuşulabilir.
B- Aile bazında ;ailemizde çevre kurallarına
uyulmaktadır ibaresini kapılarımıza samimiyetle yapıştırıp kurallara zevkle
nasıl uyulması gerektiğinin listesi çıkartılır. Bu eğitimle de verilir. Ör;evde
hangi saatlerde kaç watt lık lambalar yakılacak. Yada sabah kadar kaç watt lik
yakılacaksa bu kuralların sorumluluk takibini evdeki bireylere sırasıyla
yüklemek ve rutin alışkanlıklar geliştirmek. Ev içinde dağıtılan oyuncakların
sorumluğu çocuklara verilir ve bu etkinlik sayesinde hem çocukların bu görevi
yapmaya istekleri artar hem de çocukların sorumluluk duygusu gelişir.Aylık ve
yıllık toplantılarda elde edilen kazanımlar konuşulur.
C-Kurum bazında; kurumumuzda çevre (küresel ısınma,
çevre kirliliği ve erozyona ) kurallarına uyulmaktadır ibaresini Ör;öğretim
kurumlarında;gereksiz lamba, atık ve artıkları takibi belli fert ve grupların
sorumluluğunda takip edilir ve denetlenir aylık ve yıllık toplantılarda elde
edilen kazanımlar konuşulur.Ör; öğrencilerle çevre dersinde kurum
çevresinde plastik türevleri özel şişlerle toplatılır. Herkes yıllık olası
çevre atiği plastik miktarı kadarını olası bir çevreden toplayıp çevreye katkısını
artıya değer çevirmekle ilgili bir ön münazara veya tartışma sınıfta yapılır,
doğada temizlik etkinliğinden sonrada çay ikram edile bilir.
Her sonbahar mevsiminde üniversite içinde “çevre etkinliği
ve uygulama haftası” düzenlenerek her fakülte öğrencilerinin kendi fakülte
çevresini temizlemesi sağlanır.
Yaz aylarında bu etkinlik erozyon alanlarına ağaç dikmek için kullanılır.
D-Belde Bazında;
E-Şehir Bazında;
F-Bölge Bazında;
G-Ülke Bazında;
H-Komşu Ülkeler Bazında;
İ-Bölge Ülkeleri Bazında;
J-Bazı Dünya Ülkeleri Bazında;
2-Eğitim Kurumlarında
Yapabileceklerimize Bazı Örnekler
Çevre ile ilgili etkinlik ve uygulamaların
gerçekleştirilebilmesi için ders açılmasına yada kalifiye eleman
yetiştirilmesine bağlı olmadan da fen ve sosyal alanların hemen hepsinde
konuların içerikleriyle örtüşmesi ve uygulanabilmesidir.
A- Okul Öncesinde,
Çevre Sorunları ve Uygulamaları;“Bahçe oyunları” yada “geniş alan oyunları”
derslerinde bir dönem içinde dört saat olacak şekilde etkinlik oyun haline
getirerek gerçekleştirilebilir.
B-İlköğretimde,
Çevre Sorunları ve Uygulamaları;“Fen bilgisi” dersinin çevremizi tanıyalım
ünitesinde çevre bilinciyle beraber etkilik hedefi gerçekleştirilebilir.
“Vatandaşlık” derslerinin vatandaş olma ve sorumluluğu konusunun hedefleriyle
beraber etkinlik hedefleri Gerçekleştirilebilir.
“Beden eğitimi” derslerinde etkinlik ve uygulama spor haline getirilebilir.
C-Ortaöğretimde,
“Biyoloji” dersinin çevre kirliliği ünitesinde
“Kimya” dersinin madde ünitesinin maddenin tarifi ve maddenin halleri
anlatılırken
etkinlik ve uygulama hedefleri gerçekleştirilebilir.
D-Yükseköğretimde,
Biyoloji bölümünde sistematik derslerinde çıkılan arazi uygulamalarında
Kimya bölümünde “inorganik kimya” derslerinde
Ders hedefleriyle beraber etkinlik ve uygulama hedefleri gerçekleştirilebilir.
SONUÇ VE ÇÖZÜM
1-Teorik
Açıdan
Ortada bir hastalık varsa (çevre
sorunları hastalığıdır) bu hastalığın müsebbibi ilkel insandır. O zaman
insanın kendisini, hastalığını (çevreyi tahrip edici alışkanlıklar ve
tiryakilikler) doğru tanıması ve tarif etmesi gerekir. Bu hastalıklarla
ilgili envanterlerin teşhis ve tedavi amacıyla çok doğru
toplanıp , değerlendirilip tedavinin de eğitim öğretim ve pratik bilgilerle
sisteme doğru yerleştirilmesi ve uygulanması gerekir.
Bu amaçla; Çevre sorunlarının (küresel
ısınma, erozyon,ses, ısı ,ışık ,enerji, hava ,su ve besinin doğal
döngülerdeki kirliliği) fert ,aile ,kurum….ülke bazında hangi tip kirlilik
yapılıyorsa bunların bilimsel olarak envanterlerinin samimiyetle ortaya
çıkarılması gerekir. Buna göre, eğitim-öğretim siteminin düzenlenmesi ve acilen
fert, toplum kurum, bölge, ülke...vb bazında tedavi için medya, internet ve
eğitim kurumları aracılığı ile halk bilinçlendirilmeli ve algıda
değişmezlik yönetmiyle halka pratik çözümler önerilmelidir.
Bu amacın gerçekleşmesi için; kanuni olarak herkesin
tiryakiliklerini ve alışkanlıklarını;yazılı,sözlü ,resmi ve internet
aracılığıyla bildirmesi
gerekmektedir.
Yukarıda ki mantık disiplinleri çerçevesinde;
"Küresel
Isınma,Erozyon ve Çevre Kirliliği" dersinin tüm
eğitim-öğretim kategorilerine aşamalı-tamlamalı ve uygulamalı serpiştirilmesi.
2-Uygulama Açısından
Fert, Aile, Kurum….vb bazda uygulama sorumluluklarını hayatımıza
güncellemek ve fert, aile, kurum….vb uygulamaya yönelik liyakatli sorumluluk
yüklemeyi refleks ve alışkanlık haline getirmek.
Eğitim kurumlarının her aşamasına
yani Okul Öncesi, İlk Öğretim, Orta Öğretim ve Yüksek Öğretimde verilen bazı derslerle içi içe
çevreye yönelik verimli alışkanlıklar, sorumlulukla ve refleksler
kazandıracak uygulamalar yaptırılarak çevre bilincinin geliştirilmesi
olanaklıdır ve zevklidir.
3-Etkinlik Açısından
Gerek toplumsal kategorilerde gerekse
eğitim kurumlarının tüm aşamalarına ve bazı derslere çevre
sorumluluğu ve
bilincinin aşılanmasına yönelik etkinlikler geliştirmek olasıdır ve zevklidir.
Kaynak
Enerji İle
İlgili Makaleler ; ../cevt/en.html
Çevre
İle İlgili Makaleler ; ../cevt/cevfm.htm#cevrem
Top.ve Çev. ile İlgili Filmler
../cevt/cevfm.htm#cevre