|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Sanal zekalar vücut buluyor
Robotların
•• • m m m
yükselişi
Başarılı robot örnekleri, robotların tarihçesi ve kendi robotunuzu yapmanız için bilmeniz gerekenler...
|
|
|
|
|
Deyvi LEVİTAS
dlevitas@PCnet.com.tr
|
|
|
|
|
ilimkurgunun vazgeçilmez öğeleri olan robotlar yaşantımıza gireli çok oluyor. Robot
|
|
|
|
|
|
|
|
lar, özellikle tehlikeli, zahmetli ve otomasyon gerektiren işleri bizim yerimize yapabiliyorlar. Herhangi bir amacı gerçekleştirmek için, ortamdaki ve sahip olduğu verileri değerlendiren, kendi kendini kontrol edebilen, elektronik ve mekanik parçalardan oluşan makineler, robot olarak tanımlanıyor. Robotların kimi Mars'ın yüzeyini keşfediyor, kimi otomobil fabrikalarında montaj yapıyor, kimi de baskılı devreler üzerine elektronik elemanları yerleştiriyor.
Endüstride robotlar hızlı ve hatasız çalışmalarıyla verimi artırırken, insanların çalışmasını kısıtlayan organik faktörlerden etkilenmemeleri onlara bazı işlerde önemli avantajlar sağlıyor. Ru-
|
tin işlerin yanı sıra insanların uzun süreler çalışamayacakları ortamlarda da robotlara iş düşüyor. Deniz dibinde yüksek basınç altında, yüksek sıcaklıkta, hatta insan vücudunun sığamayaca-ğı genişlikteki havalandırma borularında robotlar kullanılıyor.
Robotların temel görevi, işleri kolaylaştırmak. Bu nedenle, insanların hareket yeteneklerim taklit edecek şekilde tasarlanıyorlar. İnsanların ve robotların fiziksel özelliklerine bakıldığında, bu benzerlik kolayca fark ediliyor, insanlar, kas ve iskelet sistemleri sayesinde vücutlarını hareket ettirirken robotlar aynı hareketleri yapabilmek için hidrolik kollardan ve elektrik motorlarından faydalanıyorlar. Ses, ışık, ısı gibi çevresel etkenleri fark edebilmek için çeşitli algılayıcıları, enerji sağlaması için bataryaları (veya güneş panelleri) ve tüm bu parçaları yöneten bir bilgisayarları bulunuyor. Robotlar, artık yalnızca üretimde ya da işlerde insanlara yardımcı
|
olmak için tasarlanmıyor. Bazı üreticiler, insanlara arkadaşlık edecek robotlar üretmeye başladılar. Bunlar arasında çeşitli evcil hayvanları taklit eden (Sony'nin akıllı köpeği AIBO) ve insan görünümlü (Honda'nın insan robotu ASIMO) robotlar da yer alıyor.
Endüstride kullanılan ilk robot olan UNIMAIE 1961'de General Motors'un Newjersey'deki otomobil fabrikasında devreye girmiş. 60'lı yıllarda iki üniversite robot araştırmalarında başı çekmiş: Stanford ve MİT. Daha sonra birçok özel kuruluş ve üniversite robotlarla ilgili çalışmalara başlamış. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde ge-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Mars Gezgini bir tas parçasına takılmış ve kısa bir süre sonra uzaktan kurtarılmıştı.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
liştirilen ve sadece başı olan Kismet adlı robot, nesneleri algılayabiliyor ve hareketli nesneleri gözleriyle izleyebiliyor. Ayrıca insanların yüzlerini tanımlayıp, korku, merak ve mutluluk gibi ifadeleri taklit edebiliyor.
Film ve romanlarda bobotlar
İnsana benzeyen ve insan gibi hareket eden yaratıklar eski dönemlerden beri romanlara konu olmuşlardır. Tarihte ilk defa Robot kelimesini kullanan Çekoslovak yazar Karel Capek'in 'Rossum'un Evrensel Robotları' adlı romanının kahramanları da robot üreten bir baba ve oğuldur. 1920 yılında yazılan bu romandaki kahramanlar, kimyasal bir madde geliştirirler ve bu maddeyi kullanarak robot üretirler. Amaçları bu robotların insanlara hizmet etmesi (robot sözcüğünü, Çekçe'de 'angarya iş' anlamına gelen 'robota'dan türetilmişti) ve insanların emirleri doğrultusunda iş görmeleridir, ilk robotlarını geliştirir,
|
|
Asimov
robotların hep üç 'adet prensip doğrultusunda hareket etmesini sağlamıştır.
|
mesine izin vermez. Bir robot kendisine insanlar tarafından verilen emirlere 1. kural ile çelişmediği sürece itaat etmek zorundadır. Bir robot birinci ve ikinci kurala aykırı bir durum olmadığı sürece kendi varlığını korur. Robotlar birçok filmin ve televizyon programının da konusu olmuştur. 1951 yılının The Day the Earth Stood Stili adlı film türünün ilk örneklerindendir. Film uzak bir gezegenden, gezegenler arasındaki barışı sağlamak göreviyle, uçan daire ile dünyaya gönderilmiş insan benzeri bir varlıktan ve Gort adlı bir robottan bahseder. Yıldız Savaşları (Star Wars) film serisinde yer alan robotlar zararsız, arkadaş canlısı makinelerdir. R2D2 ve C3PO adlı bu robotlar, filmi seyreden herkesin hatırlayabileceği gibi hareket edebilen, insanlarla iletişim kurabilen zeki robotlardı. Ana karakterlerden birini canlan-
|
|
|
|
gereksiz organları çıkarır ve en sonunda mükemmel tasarıma ulaşırlar. Romanın sonunda ise bu mükemmel robotlar yaratıcılarına ve sahiplerine karşı isyan başlatırlar ve bütün insan ırkını yok ederler.
Robotlar hakkında çok sayıda kitabı bulunan bir diğer bilimkurgu yazarı da Isaac Asimov'dur. Capek'in tersine ünlü yazar romanlarmdaki robotların hep üç adet prensip doğrultusunda hareket etmesini sağlamıştır, işte 'Asimov'un Robot Kanunları':
Bir robot bir insana zarar veremez, veya pasif kalmak suretiyle zarar gör-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1) ASIMO www.world.honda.com/ASIMO/
Yedi yaşındaki bir çocuk boyunda fakat iki katı ağırlığında. Yürüyebiliyor, el sıkabiliyor, el sallayabiliyor.
|
4) Doki
www.intelligent-earth.com İskoçyalı bir firma tarafından hazırlanan bu robot karşılaştığı dişilerin görüntüsünü tarayıp çekicilik derecesini size bildiriyor. Böyle bir iş İçin neden robot kullanıldığı henüz belli değil.
5) IFBOT www.nagoya-kogyokai.jp
Yalnız yasayan kişiler için tasarlanmış bu robot 10 farklı yüzü tanıyabilme 40'dan fazla yüz ifadesini verebilme yeteneğine sahip. Sahip olduğu sözlük sayesinde onbinden fazla kelimeyi kullanarak ruh halini yansıtan cümleler kullanabiliyor.
6) Maron 1
http://pr.fujitsu.com/en/news/ 2002/10/7.html
4000 doların altında satış fiyatına sahip olan bu robot elektronik cihazların yerlerini ezberleyip düğmelerine basabiliyor, mobil
|
telefon ile yönlendirilebiliyor. Fakat konuşma yeteneğine sahip değil.
|
|
|
|
www.sony.com Sony'nin ASlMO'ya karşı çıkardığı rakip. Yürüme ve basit dans figürlerini sergileme yeteneklerine sahip. Sony'nin halen piyasada bulunan AIBO robotu ile iletişim kurabiliyor.
8) Wakamaru
www.sdia.or.jp/mhikobe-e/pro-ducts/etc/wakamaru/menu0301 .html Sizin aynı odada olduğunu anladığınızda size doğru hareket ederek konuşmaya başlıyor. Parlak sarı renge sahip olan robot evdeki eşyalara takılmadan ilerleyebiliyor.
9) WE-4R
http ://www.waseda.ac.jp/ Altı farklı yüz ifadesine sahip olan bu güzel robot Waseda ünversitesi tarafından hazırlanmış. Ortam gürültüsü, ışığı ve kalabalıklığını tespit ederek ifadesini değiştiriyor.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2) BANRYU
www.sanyo.co.jp
Adı koruyucu ejderha anlamına geliyor, ağzından ateş çıkaramıyor ama burnundaki algılayıcılar sayesinde evinde yangın çıktığında bunu anlayabiliyor.
3) Comet III
mec2.tm.chiba-u.ac.jp/-nonami/ Japonya Chiba Üniversitesi tarafından geliştirilen bu robot mayın temizleme amacıyla tasarlanmış. Yürüyebilmek için tekerlek yerine tank benzeri paletleri mevcut.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Arçelik in yeni logo reklamında kullandığı robot.______________________________
dırmasalar bile seyirciler için her zaman Önemli karakter olmuşlardır. Yakın zamanda vizyona giren Terrninator 3 ve Matrix filmleri de robotların istilası ve kontrolden çıkmaları fikrinden yola çıkılarak hazırlanmış ünlü filmler arasındadır.
Kendi robotlarınızı tasarlamak için: Lego Mindstorms
Danimarkalı ünlü oyuncak üreticisi Lego 1998 yılında büyük bir atılım yaparak Mindstorms serisi oyuncak killerinin üretimine başladı, ilk aşamada kare ve yuvarlak formlu çubuklar, dişliler, akslar, tekerlekler, makaralar, ışık, ses ve dokunma duyargaçl arından oluşan 700 Lego ve Lego Technic parçası kullanılarak pazarlanan Mindstorms serisine, yoğun talep üzerine Robotics Invention System 2.0, Vision Com-mand, Ultimate Builders Set gibi kitler de eklendi.
Mindstorms'un kalbini RCX adlı bilgisayara bağlanarak programlanan bir beyin oluşturuyor. PCnize yüklediğiniz bir program sayesinde programladığınız RCX'e, ışık gördüğü zaman motora hareket vermesini, hazırlanan ha-
|
|
|
|
Hollywood filmlerinde gördüğümüz androidler, yani insan görünüşlü robotlar gerçek oluyor. Dallas, Texas Üniversitesi yüksek lisans öğrencisi David Hanson'ın yarattığı ve K-bot adını verdiği 2 kg'lık robot kafa, bu yönde atılmış en önemli adım sayılıyor.
|
|
|
|
reket mekanizmalarına ne zaman, ne kadar miktar güç vereceğini ve duyar-gaçlardan birine dokunulması durumunda ne yapılacağını söyleyebiliyor-sunuz. Böylece evin içerisinde özgürce hareket eden ve çeşitli görevleri yerine getiren robotlar hazırlamak mümkün oluyor.
|
Lego Minstrorms'a oyuncak demek ona haksızlık etmek olur. Lego firması bilgisayara yüklenen yazılımın kaynak kodunu da internet'ten ücretsiz olarak sunuyor. Böylece Lego'nun sizin İçin hazırladığı geliştirme ortamım kullanmak zorunda kalmıyor, RCX adlı beyne donanım seviyesinden kodlar yollaya-biliyorsunuz. Mindstorms'u Türkiye'de de bulabilirsiniz. Büyük oyuncak mağazalarında 200 - 250 USD fiyat aralığında satışa sunulmuş... Daha geniş bilgi için http://mindstorms.lego.com
Robot oyunları
Robotlar yalnızca bilim adamlarının ilgisini çekmiyor. Dünyada çok sayıda amatör robot yapımcısı var. Amatör ro-boiçular, kendi başlarına ya da kurduk-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lan topluluklarla kendi robotlarını üretiyorlar Robot tasarımında sınır olmadığı için, ortaya çıkan ürünler de sınır tanımıyor. Ne var ki robot yapımı, mekanik, elektronik ve yazılım gibi birçok farklı alanlarda bilgi sahibi olmayı gerektiriyor. Elbette yaratıcılık da çok Önemli. Özellikle amatör robot yapımının yaygın olduğu ülkelerde, her türlü robot parçası hazır olarak satın alınabiliyor. Ülkemizde amatör olarak yapılan robot çalışmaları çok yeni. Ancak, ODTÜ ve Boğaziçi gibi üniversitelerde kurulan robot toplulukları sayesinde bilgi ve malzeme paylaşımı yapılabiliyor.
Dünyanın çeşitli yerlerindeki amatör robot yapımcıları, yapılan etkinliklerde bir araya geliyorlar. Bunlar arasında en çok ilgi çekeni, robotlar arasında yapılan karşılaşmalar. Bu karşılaşmaların ilk örneği ve hala en yaygın olanı sumo güreşleri. Sumo güreşi yapan robotlar birbirlerini, sınırlan 1,5 metre çapında çemberle belirlenen bir sahanın dışına itmeye çalışıyorlar. Çizgiyi geçen robot yarışmayı kaybediyor. Su-mo'cu robota benzer türde küçük robotlar basit parçaların birleştirilmesiyle yapılabiliyor. Birçok basit robot set halinde satılıyor. Bunlar dışında, profesyonel robot tasarımcılarının düzenlediği karşılaşmalar da var.
Bunlardan en ünlüsü RoboCup. Bu oyun, robotlar arasında yapılan bir fut-
|
bol karşılaşması. İlki 1997'de yapılan ve 50 takımın katıldığı bu turnuvaya 2002'de yaklaşık 200 takım katıldı. Bu turnuvaya katılan robotlar uzaktan kumandalı değil. Robotlar tamamen kendiliklerinden karar verip oynuyorlar. Burada, yapay zeka büyük önem taşıyor. RoboCup, amatörlerden çok profesyonellerin ilgisini çeken bir turnuva. Çünkü burada teknoloji ön planda. Turnuvaya çoğunlukla üniversitelerin geliştirdiği takımlar katılıyor. Sony'nin yapay zekâ uzmanı Hiroaki Kitano, Ro-boCup'ın amaçlarından birinin, bu yüzyılın ortalarında Dünya Futbol Ku-pasında insanlardan oluşan futbol takımlarını yenebilecek düzeye ulaşmak olduğunu söylüyor.
Discovery Channel'ı takip edenler Robotica adlı bir programa rastlamışlardır, bu programda 'yarıştırılan1 araçlar tamamen uzaktan yönetildikleri ve kendilerine has bir düşünme mekanizmasına sahip olmadığı için robot kategorisine girmiyor; fakat bu programı seyrederek, kullanılan güç kaynaklarını, elektrik motorlarını, aktarma organlarını, karbon-fiber, titanyum gibi hafif malzemeleri tanıyabiliyor, gerçek ha-
|
yattaki kullanımlarına şahit oluyorsunuz,
Internet'te Türkçe robot siteleri
Internet'te robotlarla ilgili çok fazla Türkçe içerikli web sitesi bulunmuyor, yine de mevcut sayfalarda robotlar hakkında doyurucu bilgi bulmak mümkün.
Amateur Robotics
http://www.endtas.com/robot/
Robot meraklılarınının projelerini paylaştıkları ve tartıştıkları güzel bir web sitesi. Sitede kit halinde hazır robotların satışı da gerçekleştiriliyor.
Boğaziçi University Robotics Server
http://robot.cmpe.boun.edu.tr/
Boğaziçi Üniversitesinin robotla ilgilenen öğrencilerinden başarılı bir web sitesi. Ana sayfadaki çeşitli robot projelerine tıklandığında iç sayfalardaki iyi hazırlanmış bölümlere geçiş yapı-yorsununz.
Paralel Port Uygulamaları
http://www.geocities.com/fsarikoc/
Robotlarınıza hareket vermek için PCnizin paralel bağlantısını kullanmak isterseniz bu kaynaktaki uygulama ve çözümleri kullanabilirsiniz.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
