DALGA ENERJİSİ Okyanuslar yeryüzündeki tüm şe-hirleri aydınlatmak için gerekli güçten çok daha fazlasını elinde tutuyor. Bu potansiyeli değerlendirmek İçin gerek-sinimimiz olan tek şeyse, bilimadamla-rının okyanuslardan yararlanmak için bir yol bulmaları Sabit mıknatıs doğrusal jeneratör şamandırası, deniz yüzeyinden yakla-şık 30 metre aşağıya bağlanmış 4 met-re uzunluğundaki bir mil üzerine yer-leştirilmiş güçlü mıknatıslar dizisinden oluşan bir sistem. Mili çevreleyen ba-kır bobin, dalgalarla birlikte yukarı ve aşağı doğru hareket eden polyester bir şamandıra içinde duruyor. Hareketli bobin, milin manyetik alanı içinde gi-dip gelerek bir elektrik akımı oluşturu-yor. 100 kilowatt gücündeki jeneratör şamandırası Oregon Eyalet Üniversite-si Elektrik Mühendisliği ve Bilgisayar Bilimi Okulu'ndan Annette von Jouan-ne ve Alan Wallace isimli profesörlerce tasarlandı. Su gücüyle ya da hava ba-sıncıyla çalışan pompalara dayalı eski düzeneklerin tersine bu şamandıra, %90 düzeyinde verimlilik oranına eri-şebiliyor. Şamandıraların genel elek-

na bağlanıp doğru akıma (Direct Cur-rent -DC) dönüştürülerek yaklaşık 12.000 volta yükseltilebilir ve daha sonra kıyıya gönderilerek bir güç istas-yonunda yeniden AC'ye dönüştürülebi-lir. Von Jouanne bu yöntem uygulana-rak yaklaşık 500 şamandıradan oluşan bir jeneratör ağının, ortalama bir şeh-rin güç gereksinimini karşılayabilece-ğini öngörüyor. Deneme amaçlı ilk şa-mandıranın çapı yaklaşık 5 metreyse de, aynı işleyiş mantığını daha küçük sistemlere uygulamak da mümkün. Ör-neğin bu tür küçük bir sistemi bir tek-nenin demir halatına bağlayarak tek-nenin elektronik sistemlerine güç sağ-lanabilir. Önümüzdeki yaz bir şamandıranın dalgalara, aşınmalara ve fırtınalara karşı nasıl ayakta duracağını görmek için okyanusta denemesi planlanıyor. Yaklaşık on yıl önce bu tür sistemler-den ilk söz etmeye başladıklarında in-sanların kendilerini çılgın olarak nite-lendirdiğini belirten von Jouanne, ara-dan geçen sürede yaşanan teknolojik ilerlemeler sayesinde günümüzde bu tür sistemlerin çok akla yakın hale gel-diğini söylüyor. Ancak, tek bir şaman-dıra ve 500 şamandıra arasında çok büyük fark var. Kıyısal şamandıra çift-likleri kurmak için resmi makamlardan izin almak gerekebilir. Zaten Von Jo-uanne sahilleri dalga enerjisini kullan-mak için tatlı yerler olarak düşünüyor-sa da, şamandıraların balina göçleri ve yerel balıkçıların geçimi gibi denizdeki yaşamla ilgili konuları etkileyebileceği-ni de kabul ediyor.

trik şebekesine bağlanarak 5 yıl içinde evlere ve iş yerlerine güç sağlayabile-ceği düşünülüyor. Dalga enerjisinin rüzgar gibi diğer yenilenebilir enerji türlerine göre sa-hip olduğu belirgin üstünlükler Var. Dalgaları önceden tahmin etmek rüz-gara göre çok daha kolay. Üstelik rüz-gardan 50 kat daha fazla enerji yoğun-luğuna sahipler. Bir şamandıra ağın-dan gelen düzensiz alternatif akım (Al-ternatif Current -AC) voltajı, elektrik tellerinin birleştiği bir bağlantı kutusu-

Aralık 2005 43 BİLİM ve TEKNİK