Temmuz 2005 9 BİLİM ve TEKNİK

F-35 Joint Strike Fighter ABD, 2025 yılından itibaren hava kuvvetlerinde yalnızca üç insanlı avcı uçağı bulundurmayı hedefliyor. Bunlar: F-22 Raptor, F-18 ve F-35. Dikine havalanıp İnebilen F-35'lerin geliştirilmesi uluslararası bir proje. Bu projeye Türkiye de katılıyor. Bunun anlamı 2025 yılında Türk Hava Kuvvetleri'nde de F-35'lerin kullanılacağı. 1,6 Mach hızla gidecek olan F-351erde kanat açıklığı yaklaşık 10-13 metre olacak.

Gerçekleşecek mi? Daha İyi Bir Hava Trafik kontrolü: Evet Uçaklar 2025 yılında belli rotalarda ve belirlenmiş yüksekliklerde uçmak yerine çok daha verimli uçuşlar yapacaklar. Eğer bir kaçırma vakası olursa da, yer kontrol merkezi uçağın kumandasını uzaktan üstlenebilecek.

Temmuz 2005 10 BİLİM ve TEKNİK

Rolls Royce firması deneysel bir aracı 1953 yılında yapmış ve VSTOL uçakların motorlarının denenmesinde kullanmıştı. Dikey iniş kalkış yapan uçaklar dendiğinde bugüne dek akla gelen "Harrier" uçakları, yine Rolls Royce motoru kullanıyordu. Rolls Royce, bu tecrübesini şimdi Lockheed Martin şirketi tarafından yapılan X-35 adlı uçakta da kullanıyor. X-35'lerin denemeleri başarıyla tamamlandı ve "X" yani experimental (deneysel) uçaklar sınıfından çıkarılıp "F" tipi savaş uçakları arasında kodlanmasına karar verildi. Kısaca JSF olarak adlandırılan uçakların üç değişik modeli üretiliyor. Amerikan hava ve deniz kuvvetleriyle İngiliz hava kuvvetleri, bünyelerinde bu uçaklardan bulundurmayı seçtiler. F-35'lerİn farklı modellerinin yakıt tasarrufu İçin kalkışta normal bîr pist, ya da uçak gemilerindeki gibi rampalı pistler kullanımı gibi amaca yönelik olacağı söyleniyor. Lockheed Martin şirketi bu uçaklarda yine kendi bünyesinde üretilen F-22 Raptor uçaklarından elde ettikleri tecrübeyi kullanmak istediklerini söylüyorlar. Belli bir miktar stealth, yani radara yakalanmama özelliği bir süredir F-22'lerde de kullanılıyordu. Dikey İniş kalkış yapabilen hayalet bir avcı uçağı, bir ordunun isteyeceği şeylerin ilk başında gelir. Bu da F-35'lere verilen önemi

En Büyük Yolcu Uçağı Sesten hızlı yolcu uçaklarını ya da megajumboları unutun. Geleceğin havayolu şirketleri daha tutumlu olan Boeing 787 tarzı uçakları kullanacaklar. Bu tür uçakların yaygın kullanımına 2008 yılında geçilmesi planlanıyor. 250 yolcu kapasiteli bu uçakların karbon kompozit gövdesi daha hafif çekiyor ve gelişmiş motorları sayesinde yüzde 20 daha az yakıt harcıyor. Bu gövdeler, ezilip çökmüyor, aşınıp çürümüyor ya da alüminyum gibi meta! yorgunluğuna uğramıyor. Böylece uçakların gövde, kanat ya da kuyruk bakımı masrafı gibi bir şey söz konusu olmuyor. Bu da, bakıma ayrılan paraların havayolu şirketinin cebinde kalması demek. Bu işin bir de yolcular boyutu var. Daha az yakıt harcayan bir uçak, yolcuların bilet parasına ödediği paranın düşmesi demek. Ayrıca karbon kompozit gövde yolcuların daha rahat yolculuk etmesine yardımcı oluyor. Bunların yanında her koltukta tv, e-posta ve İnternet ulaşımı değişik renklerde led lambalarıyla sağlanan ışıklandırma ve oldukça büyük bagaj koyma bölümleri bulunuyor. Elektronik olarak kontrol edilen ve siyaha dönüşebilen camlar da ayrı bir Özellik. Bugün hava yollarının seferleri bir kentten bir kente gitmek için yeterli. Bunun yanında gelişen kentlerin gereksinimlerini karşılayabilmek için hava taksileri gelecekte daha ekonomik olabilir. Ekonomik sınıf bir bilet fiyatına kısa mesafe uçan bir hava taksisinden yararlanmak mümkün olabilir.

gösteriyor. 24)25 yılında göklere hâkim olan uçaklar bu atak ve gelişmiş F-35'ler olacak. Öte yandan ABD İleri Teknoloji Savunma Projeleri Bölümü DARPA uzmanları,

geleceğin daha çok

insansız robot uçakların egemenliğinde olacağını söylüyor. Hatta bu olasılık o kadar yüksek ki uzmanlar, F-35'lerin insanlı uçakların sonuncusu mu olduğu sorusuna, F-35''ten sonra belki bir insanlı uçak nesli daha olacağını ama 2025 yılında ağırlığın kesinlikle insansız uçaklarda olacağını vurguluyorlar. Irak ve Afganistan savaşlarında Global Hawk ya da Predator gibi araçların başarılı olduğunu gören askeri yetkililer, bunları insanların hizmetinde kullanmak istiyor. Kargo nakliyesi gibi sıradan uçuşlarda personele gerek duyulmuyor. Bunun yanında kritik görevlerde uçağa mürettebatın da binmesi tercihe bağlı olacak.

Hipersonik Taşımacılık: Henüz değil NASA'nın deneme uçuşları yaptığı X43A hız (9,8 mach) ve rahatlık konusunda oldukça başarılı uçuşlar yaptıysa da, bu uçağın geliştirilmesi için milyarlarca dolara gereksinim var. Ayrıca henüz bu uçağın bilet fiyatlarını karşılayabilecek hiper zengin yolcular da yok.

Temmuz 2005 11 BİLİM ve TEKNİK

		BİLİM veTEKNİK 12 Nisan 2005

		Temmuz2005, 13 BİLİM veTEKNİK

Turizmin uzaya yapacağı ilk akın belki de Virgin Galactic şirketinin başlatacağı ticari uzay uçuşları olacak. Şirket 2008 yılından başlayarak uzayın] sınırına düzenli yolculuklar başlatmayı hedefliyor. 2010'dan önce yolcular bir roket yardımıyla yerden yaklaşık 100 km yükseğe taşınacak ve bir süre yerçekimsiz ortamı yaşamaları sağlanacak. 2025 yılında dünyanın alçak yörüngesinde belki beş günlük tatiller mümkün olacak. Burada kurulacak bir otel, Uluslararası Uzay İstasyonu'na benzeyecek. Belki de şişme bir yapı bu iş için daha uygun olabilir. Yine de NASA uzmanları önümüzdeki 20 yıl içinde yörüngede bir Hilton beklenemeyeceğini söylüyor.

Ay'a 2008 yılında bir keşif aracı gönderilecek, 2017'deyse insanlı bir uçuş bunu izleyecek. Bu görevlerin amacı insanın uzayda yapacağı en uzun yolculuk olan Mars'a yolculuğa hazırlanmak.

NASA, dördüncü gezegenin haritasın! çıkaracak robot araçları Mars'a göndermeyi planlıyor. Bu harita 2025'te yapılması hedeflenen insanlı Mars uçuşu için bir kılavuz olacak. Bu tarihten daha önce, 2011 yılındaysa Dünya dışında uçacak ilk araç olan Mars Flyer adlı uzay aracının fırlatılması hedefleniyor.

Gelecek Durak Mars: "Önce robotlar gitmişti, bunu astronotlar izledi ve yakında kaçınılmaz olarak turistler gidecek. Uzunca bir süreden sonra Ay'a yeniden dönüyoruz. Ama bu yalnızca bir adım. Bundan sonraki hedefiniz Mars." Bu sözler NASA yetkililerine ait. Geçtiğimiz yıl ABD başkanı Bush, Mars'a insanlı bir uçuş yapılacağını açıklamıştı. Bu görevin 2025 yılına kadar gerçekleştirilmesi planlanıyor. Önümüzdeki beş yıl içinde Mars'a insansız uzay araçları gönderilmesine devam edilecek. Ay'a yapılması planlanan seferlerse tümüyle Mars görevinde gerekli olacak şeyler için. Hatta Mars da daha ilerisi için bir basamak olabilir. Bütün bu görevler robot/insan çalışmalarına dayanıyor. Bu görevlerin yalnızca insan ya da yalnızca robot görevleri olması gerekmiyor; araştırmacılar "birlikte çalışmak çok daha verimli sonuçlar doğuracaktır" diye düşünüyor. Önce yer araçları gezegen yüzeyinde ne olduğunu keşfeder, sonra insanlar onların peşinden görevlerini sürdürür. Mars görevi sırasında karşılaşılacak en büyük sorunlardan biri, uzayda atmosferin korumasından yoksun kalmak ve zararlı ışınlar. Uluslararası Uzay İstasyonu'nda radyasyonun neden olduğu zararı en aza indirmek için çareler aranıyor.

İnsanlı bir uçuş görevinin başarılı olması İçin astronotların sağlığı ve güvenliği de önem taşıyan bir başka unsur. Görevi planlayanların olası sağlık sorunlarını ve olası tehlikeleri önceden düşünüp bunlara karşı önlem almaları gerekli. Sözgelimi, Mars'ın ince atmosferinden sızan kozmik ışınların astronotlarda görüş bozukluklarından kansere kadar birçok hastalığa neden olabileceği biliniyor. Kaldı ki, aylarca sürmesi planlanan böyle bir görevde astronotların uzun süre yerçekimsiz ya da düşük çekimli

de aslında çok kolay sayılmaz. Bugüne değin astronotların uzayda giydiği giysiler birçok değişiklikten geçti. Merkür görevlerinde kullanılan giysilerden bu yana elbise tasarımcıları astronotların güvenliğini ve rahatlığını düşünerek son derece gelişmiş uzay elbisesi modelleri tasarladılar. Ancak unutulmamalı ki, bu elbiseler ya Dünya yörüngesindeki görevlerde ya da düşük kütle çekimli Ay üzerinde . kullanıldılar. Bu giysilerin her biri astronotların taşıdığı yaşam destek birimleriyle birlikte yaklaşık 100 kg ağırlığında. Düşük çekimlerde sorun olmayan ağır giysiler, kütle çekimi neredeyse Dünya'nınki kadar olan Mars'ta kullanılamayacaklar. Kaynaklar "America 2025", Populer Mechanics, May 2005 Fairley, P., "Hybrid's Rising Sun", Technology Review, April,, 2004 Mann, C, A "Remote Control For Your Life", Technology Review, July/August 2004 htlp://www.ibm.com/Search?v=11&lang=en&cc=us&q=smarthome

Yıldızlararası Sonda: 2010 yılında NASA'nın Yıldızlararası Sınırlar Kaşifi adını verdiği uzay sondası (IBEX) Güneş Sistemi'yle yıldızlararası uzayın sınırlarının haritasını çizecek.

ortamlarda yaşaması gerekiyor. Bu da onların bedenlerinde bir süre sonra kemik ve kas erimelerine neden olacak. Aynı nedenden dolayı astronotlar Dünya'ya döndüklerinde normal

Uzun Erimli Mercek: Bütün uzay araştırmaları uzun yolculuklar 'gerektirmiyor. 2009 yılında bir Boeing 747 2,7 metre

yerçekiminden dolayı bedenlerinde uzun süre şiddetli ağrılar, kasılmalar duyacaklar. Mars'ın yüzeyinde hareket etmek

uzunluğundaki kızılötesi bir teleskopu yörüngeye yerleştirecek. Stratosferik Astronomi Gözlemevi uzayda belli bazı organik moleküllerin izini arıyor

Temmuz 2005 15 BİLİM ve TEKNİK