ÜÇ BEYAZDAN TUZ ÜRETİMİ ( 45 Dk ) FİLMİN ÖZETİ
Ewary Adası Madeni Amerika’nın en eski
madenidir. Meden tuzdan oluşan bir dağın altında
açılmıştır. Tamamı tuzdan oluşan 14.000 metrelik kubbesi ile Everest’ten daha
yüksektir. 1898 Tarihinde açılmıştır.
Toprak altında olağanüstü miktarda tuz vardır. Özellikle de Birleşmiş Devletler
(BD) 150 milyon yıl önce Kuzey Amerika’yı çevreleyen deniz geriye geniş tuz
yatakları bırakarak buharlaşmıştır. Tuzun üzeri zamanla tortu tabakasıyla
kaplanır. Tuz yatakları kilometrelerce öteye uzanır. Ancak tuz tektonik
hareketlerle sıkıştırıldığında yukarı doğru hareketlenen bir maddedir. Başta Ewary Adası olmak üzere Luizana ve Teksas’ta yer alan yüzlerce tuz kubbesinin tamamı
milyonlarca yıl devam etmekte olan bir jeolojik baskıdan oluşmuştur. Patlayıcı sistemi ile tuz elde edilir. Birleşik Devletler de ( BD ) her yıl üretilen
kırk ( 40 ) milyon ton tuzun sadece % 4’ü yemeklerde kullanılır. Tuz,
14.000’den fazla işlemde kullanılır. En çok bilinenlerinden biri buz çözücü
özelliği. Amerika’da üretilen tuzun % 20’si kaygan yollara serpiştirilir ve çok
miktarda tuz suyun sertliğini kırmak için kullanılır. Tüm dünyada üretilen
tuzun çoğu kimya endüstrisinde tüketilir. Tesislerde işlenen tuz, onu oluşturan
elementlere ayrıştırılır. Sodyum ( Na ) ve klora (
Cl2 ). Bu iki madde plastikten, deterjana, oradan zehirli gazlara kadar her
alanda kullanılır. Tuz antik çağlardan beri değişik amaçlar için
kullanılmıştır. Mısırlıların ölüleri mumyalamalarındaki gizli formülün ana
maddesi tuzdur. Tuz elde etmenin en yeni metotlarından biri de deniz suyu ya da
nehir suyunu geride sadece tuz kalana kadar kaynatmaktır.
Tuz
fiziksel olarak ihtiyaç duyduğumuz, birinci derece de bağımlı olduğumuz bir
maddedir. Gözyaşı, ter ve kanımızdaki tuz olmasa konuşamaz, yiyemez, nefes dahi
alamayız. Deniz suyunu güneş altına buharlaşmaya bırakarak tuz elde etme
yöntemi bugün hala kullanılmaktadır. Tuz çiftçiliği adı verilen bu yöntem tuz
üretimi için en güzel yoldur. Tuz üretmenin diğer bir temiz yöntemi de solüsyon
madenciliğidir. Bunu aşırı tuz havzaları oluşturur. Yemeklerde kullanılan
kaliteli tuz, bu yöntemle elde edilir. Tuz benzersiz koruyucudur. Sağlığımızın,
yiyeceklerimizin, altınımızın ve geleceğimizin muhafızıdır. Gelecekte şüphesiz
gösterişli bu mineralden yararlanılmaya devam edilecektir.
Eyvery Adası madeni Amerika’nın en eski
madenidir. Maden tuzdan oluşan bir dağın altından açılmıştır. 1898 yılında
açılan maden yeraltı madenciliğin ilkidir. Milyonlar yıl önce denizin çekilmesi
ile geriye geniş tuz yataklarını bıraktı. Tuzun üzeri zamanla tortu ile
kaplandı. Tuz yataklarının en uzun bölgesi Newyork boyunca uzanır. Her yıl bu adada çıkarılan 2-3 milyon tuz buzlanma ile mücadele
ve kimya sektöründe kullanılmaktadır.
Daha çok yemeklerin üzerine
serpiştirilen bir şey olarak görülen tuz aslında bundan çok daha öte bir bir şeydir. Apartmanlarımızda, evlerimizde, işyerlerimizde,
otomobillerimizde kullandığımız birçok şeyde ve kimya sektörünün baş minerallerinden
biridir tuz. Tuz 14000 üzerinde işlemde kullanılmaktadır. En çok bilinenlerden
biri buz çözücü özelliğidir. Tuz suyun sertliğini kırmak için kullanılır.
Örneğin tuzun nötralize özelliği olmasa sabun
gerektiği gibi köpürmez.
Tüm dünyada çıkarılan tuzun çoğu
kimya endüstrisinde tüketilir. Tesislerde işlenen tuz onu oluşturan sodyum ve
klor elementlerine ayrılır.
Tuz antik çağdan beri değişik
amaçlar için kullanılmıştır. Mısırlıların ölüleri mumyalamadaki gizli formülün
ana maddesi tuzdu. Bilinen en yeni metotlarından biri deniz ya da nehir suyunu geride
tuz kalana kadar kaynatmaktı.
Denize kıyısı olmayan ülkeler için
tuz önemli bir madendi. Bu beyaz için savaşlar yapıldı, hatta altınla takas
edildi. Bilinen bir şey de Romalı askerlerin ücretleri tuzla ödenmiştir. Afrika
da ise uçsuz bucaksız çöllerden çıkarılan tuz sahranın altında yer alan tuz
yoksunu toplumlara develer ile taşındı.
Tuz fiziksel olarak ihtiyaç duyulan
birinci derece bağımlı olduğumuz bir maddedir. Günde asgari 3 gr, yılda 1,5 Kg
tüketiriz. Tuz hücre içinde oluşan elektriksel tepkilerin hücre dışına
aktarılmasına yardım eden önemli bir madendir. Gözyaşı, ter ve kanımızdaki tuz
olmazsa, konuşamaz, yürüyemez nefes dahi alamayız.
Tuzun elde edilmesinin en kolay ve
güzel yolu güneş altında bırakılarak suyun buharlaştırıp sonra onu almaktır. Bu
yüzden birçok sahil devleti tuz çiftlikleri kurmuştur. Yemeklerimizde kullandığımız
tuzun üretimi ise solüsyon madenciliği ile yapılır.
Polonya da yerin yüzlerce metre
altında gizemli bir yapıt yatmaktadır. Büyük tuz kütlelerinin yontularak
yapılan bir muhteşem bir manastır kenti… Her yıl binlerce turistin uğradığı bu
yer sonraları bir çok olaya görgü tanıklığı edilmiş ve
her olay burada bir sanat değeri bırakmıştır.
Almanya’da da Polonya’nın Viyeleckiya kentine benzer yapılar mevcuttur. Nazilerin bir
tür merkez bankası olarak kullandığı tuz madenleri depo olarak kullanılan
ilklerdendir. Naziler savaşlarda değerli olan her şeylerini bu tuz maden
depolarında saklarlardı. Çünkü tuz yüksek ısının zarar verebileceği eşyaları
koruyabilecek en gözde madendi. Tuz madenlerinde ısı her zaman sabittir.
Tuz benzersiz madde, sağlığımızın, yiyeceklerimizin ve geleceğimizin muhafızı…
1.
Tuzun
büyük bölümü nereden, hangi madenden üretilir?
2.
Tuz
elde etme yöntemleri nelerdir?
3.
Yemeklerde kullandığımız tuz hangi yöntemle
elde edilir?
4.
Tuzun
canlılar üzerindeki rolü ve önemi nedir?
5.
Tuzun
kullanım alanları nerelerdir?
1-Tuza neden ihtiyaç duyuldu?
2-Newyorktaki devasa tuz madeninin işletmesi nasıl
gerçekleşmektedir?
3- Networktaki devasa tuz nasıl oluştu?
4-Bu tuz madeninde nasıl bir teknoloji kullanıldı?
5-Çıkarılan bu devasa tuz en çok neler için
tüketiliyor?
6-Tuz çıkarma yöntemleri hangi dönemlerde değişikliğe
uğradı?
7-Yemek tuzunun çıkarılış aşmaları nelerdir?
8-Tuzun nasıl bir özelliği vardır?
9-Tuzun insan için önemi nedir?
10-Nazi hazinesinin tuz madenlerinde saklanmasının
sebebi nedir?
11-Almanların savaşta bu tuz madenlerine sakladığı
değerli tablolar hangi sanatçılara aitti?
12-Polonyadaki muhteşem manastırın geçmişi, bu günü ve
tuzla ilişkisi nedir?
Hasan ÇAPİK(TEZSİZ
YÜKSEK LİSANS)