Tarihteki Su Tufanları – Depremler Nerelerde Oldu ve
Olası Önlemlerin Geliştirilmesi 45
Dakika
Pasifik’de deprem. Hint
okyanusunda gün doğdu. Sabah 7.58 idi. Her şey bir anda oldu. Tsunami dalgaları kıyıya yaklaştıkça yükseliyordu. Önüne
gelen her şeyi, bir buldozer gibi ezip geçti. Çeyrek milyon insan hayatını
kaybetti.
Deprem bölgesinden
Tsunaminin nasıl hız
kazandığını, oluşumunun nedenlerini anlarsak felaketlerin önlenmesinde yararlı
olacaktır.
Dr. Slman Boxal,
Tsunami’nin oluşumunu incelemiş
Tsunamiye heyelanlar, toprak
kayması, gök taşları, depremler, volkanları neden olabilir. Dünyanın en yakın
tarihinde
1998 yılında Papuna New Güney 6,7
şiddetindeki deprem Tsunamiye neden oldu.
Woltor Dodluy Tsunami önlemleri konusunda çalışan bir doktor su altı
büyük depremlerin deniz tabanında, yükselmelere, alçalmalara yanal hareketlere
neden olabilir. Suyun dalgalar oluşturmasını sağlar. Diye su altı yer kabuğu
hareketleri suyu ileriye iter. Okyanus
içinde büyük enerji kitleleri oluşturur. Hint okyanusunda olanda tam buydu.
Oluşan dev dalgaların sarsıntısı Maldiv ve Tayland’da
hissedildi. 8 dk süren depremin sarsıntısı deniz
tabanının
Tsunami dalgaları
okyanusun iç kesiminde zararsız olduğu halde, kıyıda her şeyi harap eder. Dalganın uzunluğu da bu zararın nedenleri arasında. Bazı,
günlerdeki dalga boyu, Tsunami dalga boyuyla aynı,
fakat enerji atılımları çok az olduğu için Tsunami
yaratmıyor.
Hawayi’de Hilo kasabasında Tsunami olma
olasılığı olan bir bölgedir. 1946 yılında büyük kayıp verdiler. Halk kıyılara
inip dalgaları yakından izledi. Hiç bir bilgisi olmayan halkın 96’sı öldü. Dr. Woltor’a göre hayatların kurtarılmasının en etkili yolu
halkın bu konuda etraflıca bilgilendirilmesi. Doğanın uyarısını dikkate
almalarıdır. Simeulue tarihe en yakın 1907 yılında
100 yıllık derslerini iyi öğrenmişlerdi. 2005 depreminde 75 bin kişiden 7’si
öldü. Simeulue bölgesi depreme en yakın bölge idi. 3 dk sonra suların geri çekilmesiyle halk yüksek tepelere yol
aldı. Bölge harap oldu. Ancak insanlar ölmedi.
Tsunami’nin önlenmesi
öncelikle tsunaminin merkezini tespit etmekle
gerçekleşir. Bu nedenle Sih ve ekibi tsunaminin
etkili olduğu bölgelerin yer kabuğu hareketlerinin sismolojisini araştırdı.
Endonezya’nın Simeulue adasında
incelemeler yaptı. Depremden dolayı Simeulue’nin eğik
olduğunu tespit ettiler. Simeulue’nin mercanları
Deprem kaynaklı Tsunamiler öncede
tespit edilmeli, trajik kayıpların önüne geçilsin. 2004 yılında depremden
etkilenen Asya ülkeleri 2-3 yılı alır eski haline dönmesi. Ülke yaralarını
sarmaya devam ederken, bazı bilim adamları Hint okyanusunda yeni bir depremin
oluşabileceğini düşünüyor. Hükümet bölge halkının hayatını kurtaran erken uyarı
sistemi cihazını oluşturuyor. Hint okyunasunda erken
uyarı sistemi Pasivi’yi uyaran sistemin bir
aynısıdır. Tüm Pasivi’yi koruyan sismometreler
depremin derinliğini şiddetini, hızını, enerjinin hangi yöne ilerlediğini ve
taşıdığı su hacmini dahi ölçüyor.
Bir tsunami olunacağı uyarısı
geldiğinde bölge hükümeti etkili olan bölgede tahliye kararı alır. Havayi’de bulunan Pasivik Tsunami Uyarı Sistemi’nde görevli olan, Hint Okyunasunda derin basınç cihazlarını yerleştirilmesinde
etkin rol oynayan Chip Mocroary
olası Tsunamilerin daha kıyılara ulaşmadan tespit
edildiğini söylüyor. Ancak Tsunami kıyılarda olursa dart adıyla bilinen derin basınç ölçüm cihazı belki de hiç
işe yaramayacak. Okyanusun iç kesiminde olursa 2-3 saat alır kıyılara ulaşması.
Halk bu süre içinde tahliye edilebilir. Ancak kıyıda olursa 30 dk bir süreleri olacaktır.
Kon Murphy’e göre tüm insanları bu
kısa sürede tahliye etmek imkansız. Bu nedenle
insanlar ailelerini alıp deniz seviyesinden
Aşağıdaki
Soruların Cevapları Filmin Ayrıntılarında Vardır.
1)
2004 depremi nerede, kaç şiddetinde, ne kadar sürdü?
2)
Bilim adamları hangi okyanustan bilgi edinemiyorlardır?
3)
Tsunaminin oluşumu nasıl
gerçekleşti?
4)
Tsunaminin nedenleri neydi?
5)
Tsunamiyi ölümsüz kılan 2
neden hangileriydi?
6)
Katil dalgalardan nasıl kurtulabilinir?
7)
Bir sonraki Tsunami nasıl tespit edilebillinir?
8)
Sismometreler ne işe yarar?
9)
Endonezya felaketleri hangileriydi?
10)
Kurtulmanın en etkili yolu?
11)
Tsunaminin enerji miktarı ne
kadardır?
SAİME KOŞUT EĞİTİM
BİYOLOJİ 3.SINIF