Metaller, Madenler ve Elementler  45 dk

 

Madenlerin işlenmesi bronz çağından önce başlamıştır ve insanoğluna güzel bir gelecek sağlamıştır. Madenlerin işlenip her yerde kullanılması modern bir mucizedir. İnşa edilmiş dünya sert kaslar ve madenlerin bu kaslarla dövülmesi ile inşa edilmiştir. Köprüler, gökdelenler, gemiler, otomobiller, uçaklar madenin işlenmesiyle oluşturulmuştur. Her madenin kendine göre özelliği vardır. Bazıları elektriği iletir bazıları düşük ısıda erir bazıları çok dayanıklıdır. İşte metaller bu özelliklerine göre farklı alanlarda kullanılır. Doğada bulunan saf metaller bileşenlerine indirgenemezler. Elemenler periyodik cetvelde yer alırlar. Madenler elementlerle birleşerek alaşım oluştururlar. Örneğin, demir oksijenle birleşerek pas halini alırlar. Bu yüzden demiri saf halde bulmak zordur.

Arkeologların söylediklerine göre ilk kullanılan maden dünyadaki her yerde bulunan bakırdır. Bakır doğada alaşım şeklinde değil yerli halde bulunur. Bakır kolayca işlenip şekillendirile biliyordu. İlk insanlar bakırı ağırlığından dolayı kullanılacağını ve kolayca eriyip şekillendirileceğini fark ettiler. Bakır çevresinde ki kimyasallarla birleştiğinde parlak mavi ve parlak yeşil halini aldığı için kolayca fark edilmiştir. Bakır cevherleri toplanıp ısıya dayanıklı seramik kaplara konup erime noktasına kadar ısıtılmış ve kaplara dökülüp şekillendirilmiştir. Bakır dövülerek şekillendirilmiştir. Bakırın dövülmesi bakır atomlarını daha sıkı bir düzene soktuğu için düzleştirip sertleştirmiştir. Bakır yumuşak ve keskin değildir. Fakat diğer madenlerin ortaya çıkması ve bakırla alaşım oluşturmasıyla daha sert bir yapı almıştır. Bakırın içine kalayın katılımı ile bronz dediğimiz alaşım elde edilmiştir. Hem Çin hem de orta doğu uygarlıkları bronzu işleyen ilk uygarlıklardır. Teknolojinin ticaret yolları yardımı ile 7000 yıl önce her yere yayıldı. Bronz kılıç ve balta yapımına uygunluğu ve kullanışlığı nedeni ile tarihçiler maden kullanılmaya başladığı döneme bronz çağı demişlerdir. Bakır günümüzde çok yerde kullanılmaktadır. Bakır tel halini alabildiği, uzaya bilmesi ve elektriği iletebildiğinden dolayı birçok alanda kullanılmış. Bronz ise dayanıklı olduğundan conta, vida ve diğer makine parçalarında kullanılmıştır. Dövme madenlere egemen ola bronzun yerini demir aldı. Demir çağı yaklaşık olarak 2500 yıl önce Avrupa Asya ve Afrika da başladı. Demir bronzdan daha yumuşaktı ve dünyada en çok bulunan dördüncü elementti. Demirin en eski bilinen kaynağı göktaşlarıdır. Demir insan hayatında o kadar önemliydi ki 2000 yıl kullanıldı. Demiri işleme yöntemleri eski zamanlarda kullanılan yöntemlerde pek bir farkı yoktur. Isıya dayanıklı bir kaba konup kabaca 1482 derecede eritilip yumuşak bir hale gelindiğinde dövülmektedir. Altın çok ender bulunduğu ve yumuşak olduğu için kolayca işlenmektedir. Sarı renkte olan altın birçok uygarlığın dikkatini çekmiştir. Başarı servet ve gücü simgelemektedir. Altın okside olmaz elektriği mükemmel iletir. Altın çok az bulunur. Altın 16. yüzyılda Amerika ya gelen İspanyollar arasında koloni kurma eğilimine yol açtı. İspanyollar dünyanın en zengin hale getirecek altını buldular. Bazı kişiler batlını başka madenlerin karışımı olarak bulmaya çalıştılar. Bu da yeni alaşımların bulunmasına ve elementleri yanma ısınsa göre sınıflandırmasına olanak tanıdı. İdeaya göre kurşun madenini alıp altına çevirmeye çalışan Newton’dur. Altın okside olmadığından uzay sektörlünde, elektronik eşyalarda ve diş yapında kullanılmıştır. Milattan önce 1500 yıllarında bilinen karbon ve dökme denirin bir yan ürünü olan çelik bronzdan, demirden ve bakırdan daha sert, hafif ve esnektir. Çelik 1854 yılına kadar çok az kullanılan çelik Henry Bezmen ‘in yaptığı seri üretimle hayatımıza her yerde kullanılacak şekilde girmiştir. Aslında bir Kırım savaşın da insanlara zarar vermek için çelik top üretmekle hayatımıza giren çelik bir çok alanda hayatımıza kolaylık getirmiştir. Bezmer’in yaptığı bu seri üretimle birlikte on yıl içinde Amerika da fabrikalar kuruldu ve çelik üretimde yeni yöntemler bulundu. Yeni geliştirilen açık ocak sistemi ile çeliğin geri dönüşümü elde edildi. 19. yüzyılda ki çelik üretimi ile raylar, tarım aletleri, gökdelenler, gemiler, sağlam köprüler elde edildi. Yeni geliştirilen temel oksijen ve elektrik arka fırınları sayesinde daha kolay bir şekilde çelik üretimi sağlandı.20. yüzyılda bulunan alüminyum teknolojik gelişmeleri hızlandırdı. Dünyada bulunan en bol üçüncü maddedir. Sıkıştırma bakımından en mükemmel örneği oluşturmaktadır. Oksijenle oluşturduğu bağ çok kuvvetlidir. Bu yüzden alüminyumun işlenmesi için eski yöntemler kullanılamaz. Alüminyum yaşamın her yerinde kullanılmıştır özelliklede hafif oldu için uçak sektöründe kullanılmıştır. Uzay çağının madeni olan titanyum ilk olarak 1791 yılına keşfedildi. Çelik kadar sağlam daha hafif ve kolayca üretiliyor ve Oksitlenmez. Demir ve alüminyumla karıştırılarak pervanelerde, gemilerde, çok hafif olduğu için füzelerde kullanılmıştır. İnsanoğlu elinde bulunan madenler yardımı ile yeni alaşımlar bulup yaşam standartlarını daha yükseltmeye çalışmaktadırlar.

 

Aşağıdaki Soruların Cevapları Filmin Ayrıntılarında Vardır.

 

   S.1 Madenler olmasaydı bu günkü hayat nasıl olurdu.

   S.2 Madenler insan hayatında yaraları kadar zararları var mı?

   S.3 Madenlerin işlenmesi ekonomik ve yıkıcı dünyanın kötü emellerini gerçekleştirmek için ne kadar katkıda bulunmuştur.

   S.4 madenler işlenemeseydi hayat zorlaşır mıydı?

   S.5 insanoğlu madenlerin hepsini kullana biliyor mu?

   S.6 Türkiye`de yeteri kadar maden çıkartıla biliyor mu?

   S.7 Türkiye`de maden işletme fabrikaları yeteri kadar var mı?

   S.8 Çıkarılan madenler ülkenizde mi işlenmektedir?

   S.9 Madenlerin isimleri neden çağ ismi olarak kullanılmaktadır?

   S.10 Madenler insanlara sağlık açısından zararları var mı? Varsa nelerdir?

  

NURAY ERGİN FEN 4 NO: 034