GALAPAGOS (ADALARIN YAPISI VE İKLİM ÖZELLİKLERİ)

Galapagos adaları, güney amerikanın kıyılarından 920 km. uzaklıkta ve ekvator çizgisi üzerindedir.

Galapagos adaları; dağınık haldedir ve 13 ana ada, 100 den fazla da adacıktan oluşur. Her adanın kendine özgü bir yapısı vardır. Kimi de içten içe yanan volkanlarla kaplıdır. Engebeli ve çetindirler.

Galapagos adaları sıradan adalardan çok farklıdır. İçinde öyle adalar var ki, oluşumu 30 milyon yıla dayanmaktadır. İçinde milyonlarca senedir aktif olan noktalar bulunmaktadır. Bu adalar doğrudan dünyanın kalbine bağlıdır. Yer kabuğunun yüz binlerce km. altından buraya uzanan kızgın damarlar bulunmaktadır.

Bu damarlar ve deniz altındaki yarıklar yer kabuğu altındaki erimiş kaya bölümlerindeki, artan gerilimi azaltan, bir nevi basınç vanası gibi bir görevi yerine getirir. Şayet basınç aşırı artarsa mağma patlama noktasına ulaşır.

Tüm Galapagos adaları içindeki en büyük volkan Sierra negra dır. Yakın zamanda duman ve külleri 12 km. yüksekliğe kadar çıkmıştır. Volkanik patlamalar sonucu oluşan kızgın lavlar bir büyük nehri andırıyor ama nasıl bir nehir, adeta dağdan boşalan kızgın lav nehri… Bu kızgın lavların sıcaklığı 1100 derecedir. Galapagos dünyanın en volkanik yeridir. Buradaki sıcak noktalar milyonlarca yıldır faaldir. Bunların sonucunda da adalar oluşuyor.

Pasifik okyanusunun birçok tarafından gelen akıntılar bu bölgede kesişiyor. Tabi sıcak ve soğuk akıntıların bu birleşimi sonucunda da deniz altında olağan üstü bir çeşitlilik meydana gelmiştir. Ve burada 500 ‘den fazla balık türü vardır. Akıntıların çeşitliliğe etkisi büyük ancak buranın birçok canlı türü için bir sığınak olması da bir etkendir. Bu adalarda yaşayan canlılar büyük olasılıkla ana karadaki ani sellerden sonra ağaçlar üzerinde buraya ulaşan canlılardır. Tabi okyanusta 900 km. yol almalarını da unutmamak lazım.

Fernandina; Galapagos adaları içinde en çetin ve volkanik olarak faal olanıdır. Adeta lav püskürten bir dev, 800 metrelik derinliğiyle ve yaklaşık olarak 8 km lik genişliğiyle devasa bir volkandır. Bu ada da yaşayan iguanalar (deniz kertenkelesi)yeryüzünde başka hiçbir yerde bulunmazlar. Bu canlıların ataları kara canlılarıdır. Deniz iguanaları, dünyadaki tek deniz kertenkelesidir. Bu canlı türü bir nefeste 900 m ye kadar dalabilir ve on dakika kadar suyun altında kalabilir. Bunu beslenmek maksadıyla su altındaki yosunları yemek için yaparlar. Bu canlı türü yedikleri şeylerden dolayı çok fazla tuz alırlar ama özel bezeleri sayesinde aksırarak vücuttaki tuz oranını azaltırlar.

Galapagos adalarında yaşayan canlıların ilginç ve bir o kadar da güzel davranışları vardır. Mesela Galapagos yengeçleri iguanaların derilerindeki yosun, parazit ve ölü derilerinden beslenir. Bu iki taraf içinde gayet iyi bir sonuçtur. Bir kertenkele çeşidi olan lav kertenkelesi ise denizaslanları ile öylesine güzel bir bağ oluşturmuştur ki, onları gıdıklayan, rahatsız eden baş belası sineklerden kurtarıyor ve kendisi de bu sinekleri avlayarak besleniyor.

Galapagos adalarının en genç olanı Fernandina adasıdır. Genç dediysem o kadar da değil en azından diğer adalara göre genç, yaklaşık 30 bin yıl önce oluşmaya başlamış. Sıcak noktanın tamda üzerinde bulunuyor. Diğer adalarda, bu sıcak noktalarda oluşmasına rağmen şu an bazı adalar doğuya doğru yüzlerce km uzaklıkta bulunuyor. Bütün adalar üzerinde oldukları taşıma bandı (tektonik tabaka ) nedeniyle hareket halindedirler. Yılda 2 ile 5 cm. doğuya doğru yer değiştirirler.

İsabella adası; Omurgası volkanlardan oluşan ve yaklaşık 160 km uzunluğunda, kuş bakışıyla bir denizatına benzemektedir. İsabella; bir milyon ‘a yakın yaşıyla genç bir Galapagos adasıdır. Üzerinde dev kraterler bulunur. Bu kraterlerin yüksekliği, deniz seviyesinden 1600 m ye kadar çıkabiliyor. Ve bitki örtüsüyle kaplıdır. Bu ada da yaşayan dev kaplumbağalar aylarca susuz yaşayabiliyor. Galapagos ta bir arada yaşayan en büyük topluluk dev kaplumbağalardır. Bu kaplumbağalar temizleyemedikleri ölü derilerini, deri parazitlerini burada yaşayan bir kuş türü olan ispinozlar onları temizliyor. Ayrıca bu kaplumbağalar 150 yaşına kadar yaşayabiliyor.

Santakros; yaşlı adalar kategorisine giriyor. Antik bir ada görünümündedir. Üzeri bitki örtüsüyle kaplıdır. Düzenli yağış alan bir adadır. Üzerinde tatlı su göletleri bulunuyor. Bu yönüyle nadir bir adadır. Bu adada birçok kuş türü bulunuyor. Flamingo, Galapagos şahini bunlardan bir kaçı. Espanyola Adası; İçlerinden en yaşlı olanı bu adadır. Üzerinde bulunduğu jeolojik taşıma bandı nedeniyle İlk oluştuğu yerden yüzlerce km uzaklıktadır. Şu an da kuru ve düz bir toprak parçası halindedir. Galapagos denizaslanlarının yaşadığı yerdir.

AŞAĞIDAKİ SORULARIN CEVAPLARI FİLMİN AYRINTILARINDA VARDIR.

S1) Galapagos adaları nerede bulunur?

S2) Galapagos adalarını diğer adalardan farklı kılan etmenler nelerdir?( Onu önemli kılan etmenler nelerdir?

S3) Galapagos adalarından bazısı ilk oluştuğu ile şu an bulunduğu nokta arasında 100 km. kadar bir uzaklık bulunuyor bunun sebebi nedir?

S4) Tüm Galapagos adaları içindeki en büyük volkan hangisidir? Genel özellikleri nelerdir.

S5) Galapagos, dünyanın en volkanik yeridir. Bu durumun depremlere etkisi ve magma ile ilişkisi nedir?

S6) Galapagos da bu kadar fazla ve çok büyük adalar olmasının sebebi nedir?

S7) Galapagos adalarında, deniz altındaki yaşamın çok çeşitliliğe sahip olmasının sebebi nedir?

S8) Galapagos adalarında birçok kara canlısı bulunmaktadır ve bu canlılardan bazıları uçamamakta; peki bu kadar mesafedeki bir adaya bu canlılar nasıl gelmişlerdir?

S9) Galapagos adaları içinde en çetin ve faal olanı hangisidir. Genel özellikleri nelerdir?

S10) Dünyada sadece Galapagos adalarında yaşayan canlılar hangileridir?

S11) Deniz iguanalarının genel özellikleri nelerdir?

S12) Lav kertenkelesi ile denizaslanları arasında nasıl bir bağ vardır? Bu özel bağı kısaca açıklayınız.

S13) Galapagos adaları içinde en genç olanı hangisidir ve kaç yaşındadır?

S14) Galapagos adaları içinde yüzölçümü en fazla olan ada hangisidir ve genel özellikleri nelerdir?

S15) Galapagos adalarında bir arada yaşayan en büyük canlı topluluğu hangisidir ve bu topluluktaki bireylerin özelliklerini kısaca açıklayınız?

S16) Galapagos adalarının en yaşlı adası hangisidir ve genel özellikleri nelerdir?

S17) İguanalar yedikleri şeylerden dolayı çok fazla tuz alırlar; peki iguanalar vücutlarında biriken fazla tuzu nasıl dengelerler?

MANSUR PİRAL

EĞİTİM FAKÜLTESİ FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ 4. SINIF