Belirli sürelerde
bilimin de gelişimiyle kabul ettiğimiz doğrular değişebilir. Nasıl ki dünya düz
değil yuvarlak bir yapıya sahip ya da dünya uzayın merkezi değil gibi görüşler
değişmişse şimdilerde de sonsuz olduğunu düşündüğümüz evren değişiyor.
Şimdi bizi başka
büyük bir değişim bekliyor. Uzun süredir evrenin sonsuz olduğunu düşünüyorduk.
Şimdi birçok kozmolog evrenin bir sınırı olduğunu düşünüyor. Hatta onun bir
şeklinin dahi var olduğuna inanıyor. Ancak bu düşünceler beraberinde birçok soruyu
beraberinde getiriyor.
Niel CORNİSH Mont
Ana’da yaşayan ve evrenin boyutları hakkında düşünen son kozmologtur. O,
atların kaçmasını engelleyen çitleri örnek olarak göstererek evrenin sonsuz
olduğunu söylüyor. Buna göre evren ‘ben burada bulunuyorsam evrenin yeni yeni
sınırı burası, eğer biraz daha ileride dursam evrenin yeni sınırı orası ve eğer
biraz daha ileride olsam evrenin yeni sınırı orası olacaktır’ der.
Evrenin Big Beng
patlaması sonucunda oluştuğunu düşünmek bilim insanlarına sorun yaratıyor.
Çünkü uzayda hareket etmek uzay yılı zaman gerektiriyor. Bilim insanları
sürekli geriye baktıklarında sürekli zamanları tükeniyor. Yani yıldızlara baktığımız
da yıldızların yıllar önceki hallerini görüyor, yakındaki yıldızlar ise birkaç
yıl önceki olabilir.
Evren sıcak bir
plazmayla doludur. Bu yüzden ışık bir yere gidemez. Yani güneşin ötesini de
göremeyiz berisini de. Bu yüzden kozmik mikro dalga görüntümüzü engeller.
Bir başka teorikçiye
göre ise evrenin sınırını şu şekilde açıklıyor. Evreni bir astroit oyununa
benzetiyor. Yani evrenin yukarısından çıkarsan aşağıdan tekrar evrene girersin,
sağdan çıkarsan soldan girersin. Bu kural evreni sonlu hale getiriyor. Elinize
bir menü kâğıdı alın ve onu astroit oyunu gibi düşünün. Sonra iki kenarını
birleştirdiğinizde bir silindir elde edersiniz. Daha sonra da silindirin
uçlarını birleştirirseniz bir simit görüntüsü elde edersiniz. Yani üç boyutlu
bir evren elde edersiniz. İlerlediğinizde hep aynı yolu tekrar edersiniz ve hep
yolda olduğunuz için sona ulaşamazsınız. Buda sonsuz olduğu düşüncesi
düşünmenizi sağlar. Burada evrene bir ışık gönderseniz, evren boş olduğu için o
ışığın evrende yol alması milyarlarca yılı bulabilir.
Jean Pier LUMİNE’de
galaksilerin motiflerini çıkartıp evrenin sınırını bulmaya çalışan gök
bilimcilerden biridir. Onun müzik tutkusu, evrenin sınırını müzik enstrümanlarıyla
açıklayacak bir fikir verdi. O evreni enstrümana benzeterek sonlu evren ilke
sonsuz evren arasındaki farkı anlatabileceğinin farkına vardı. Evren bir piyano
ya da bir davul gibi titremesi Big Beng’e eşdeğer olarak gösteriliyor.
Piyanodan sesi veren birçok armoni ve bu seslerin karışımını elde ediyor. Elde
ettiğimiz ses piyanonun büyüklüğüne göre değişiyor. Yani müzik aletinin
büyüklüğü sınırlıdır. Kendinden büyük olan dalga boylarında titreşemez. Evrenin
daha uzun boylarda titreştiğini gözlemleyecek olursak uzayın sonlu bir
büyüklüğe sahip olduğunu gözlemleriz.
Sonlu evrenin şeklini
bulmak için farklı şekilleri inceledi ve futbol topunun şeklini evrenin şekline
benzetti.
Futbol topundaki 12
yüzlü beşkenler astroit oyunundaki benzetmeden çok farklı bir beşkenden evrene
girdiğimizde karşı taraftaki beşkenden tekrar giriyorsunuz ama kıvrımlı olduğu
için 36 derece açı yaparak girersiniz.
Niel CORNİSH’e onun
futbol topu görüşünde çalışmalar yapmıştır. Bunun için camdan bir 12 yüzlü
yapıp onun içine bir balon yerleştirmiştir. Evren eğer bir balon gibi küçükse
daha evrenin sınırına ulaşmaya çok olduğunu ve eğer balon şişirilerek cam
yüzeye teması sağlanması sağlanırsa, bu şekilde de evrenin sonuna(sınırına)
ulaşıldığı söylenebilir. Böylece ışık evren boyunca hareket edebilir.
Ancak mikro dalga
geçmişine baktıklarında bu deseni göremediklerini açıklamıştır. Sadece bu
deseni göremedikleri için evrenin bu şekle ait olmadığı düşünülemez diye
eklemiştir.
Bir başka fizikçi de
farklı şekildeki evrenleri farklı şekildeki davullara benzetmiştir.
Titreşimleri kaydetmesi için tayf analizatörü bağlamış ve farklı şekildeki
davulların ses çıkartması sağlanarak titreşimleri kaydedilmiştir. Üçününde
çıkarttığı titreşimler farklıdır. Buradaki amaç; aynı yoldan evrenin çıkarttığı
titreşimlere bakarak evrenin şekli hakkında bilgi sahibi olmak. Ancak çok fazla
matematik veriler içerdiği için sonuca ulaşmak yıllar alabilir.
Andy ALBERCHT evrenin
sonlu olduğuna kesin inanıyor ve evrenin boyutlarını hesaplayabileceğini
düşünüyor onun deneyi ise çocukken oynadığımız bardakta balon çıkartma oyunu.
Big Beng’deki aniden
şişme süreci ve bazı bilim adamları bu şişmenin günümüzde dahi devam ettiğini
düşünüyor. Ancak bardaktaki kabarcık yalnızca patlayana kadar şişer. Andy’e
göre uzayda şişme maksimum boyuta ulaştığında duracak. Eğer Andy’nin analizi
doğruysa bizim evrenimizin etrafında küçük kabarcıklardan oluşmuş büyük
kabarcık.
Naza gök bilimcisinin
ise tamamen diğerlerinden farklı bir görüşü vardı. Oda düşüncesini golf
toplarına benzetmiştir. Buna göre, düz bir zeminde olan toplara bir başka bir
topla vurulduğu zaman farklı hızlarda farklı yerlere dağılmıştır. Ancak yüzeyi
eğimli bir yerden aynı deneyi tekrarlandığında, eğime bağlı olarak toplar hız
kazanır. İşte aynı bunun gibi bir galaksinin gelip galaksiler topluluğuna
çarptığını ve bu şekilde de evrenin genişlediğini savunuyor.
Lora ise evreni 500
0dalı bir otele benzetmiştir. Evrende çoklu evrenin varlığından bahsetmiştir.
Yıllar geçtikçe
evrene bakışımız ve içindeki yerimiz dönüşüm geçiriyor. Dünya, tüm yaratılışın
merkezi olduğunu düşünüyorduk. Geçtiğimiz yüzyıllarda ise büyük bir galaksinin
içinde yaşadığımızı öğrendik. Şimdi bakış açımızı tekrar değiştirmemiz
gerekiyor.
Aşağıdaki Soruların Cevapları Filmin Ayrıntılarında
Vardır.
1)dünyanın uzayın merkezi
olmadığını kim kanıtlamıştır?
2)Evren nasıl oluşmuştur?
3)Evrenin sonlu olduğu kabul
edildiğinde hangi sorularla karşılaşılıyor?
4)Evrenin boyutları hakkında
düşünen ilk filozof kimdir?
5)Evrenin boyutları hakkında
düşünen son kişi kimdir?
6)Evrenin sonlu olduğunu kimler
düşünüyor?
7)Görebildiğimiz tüm uzay
maddenin tek bir noktadan genişleyerek boşluğa yayılmasına ne denir?
8)Evrenin sınırını astroit
oyunuyla nasıl ilişkilendiriliyor? Açıklayınız.
9)Evrende ışık yılı mesafeye
baktığımızda daha genç görünmemizin sebebi nedir?
10)Kozmik mikro dalga geçmişi
nedir?Açıklayınız.
11)Futbol topunun evrene
benzetilmesini açıklayınız.
12)Niel Cornısh’in balon deneyini
açıklayınız.
13)Tayf analizatörünün işlevi
nedir?
14)Evrenin sonlu olduğuna kesin
inanan ve evrenin boyutunu hesaplayacağını düşünen profesör kimdir?
15)Einstain neleri sonlu olarak
tanımlamıştır?
16)Farklı davulların ses
titreşimlerinin evrenle ilgili olan teorisini açıklayınız.
17)Kara akımı açıklayınız.
18)Sicim teorisini açıklayınız.
BETÜL KALAYLI
EĞİTİM FAKÜLTESİ
FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ 4. SINIF