Engerek Yılanlarının Zehrinin Evrimi Filminin Özeti 45 Dakika

Zehirli yılanlar ölümcüldür, yılda 1000 den fazla insanın ölümüne neden olurlar. Bu yılanlar yaklaşık 20 milyon yıl önce dinozorların neslinin tükendikten çok sonra ortaya çıkmışlardır. Bazı bilim adamları yılanları sudan gelen yaratıklar olarak görür fakat yılanların en yakın atasının ayakları ve bacakları olan monitör kertenkelesine benzeyen bir sürüngen olduğuna dair bağlayıcı kanıtlar vardır. Bu teoriye göre ataları yeraltında yaşıyordu ve doğal seçilim sonucunda toprağı daha kolay kazabilen en kısa bacaklılar hayatta kaldı. Zamanla bacaklar ve ayaklar tamamen yok oldu ve omurların sayısı arttı.

Monitör kertenkelesinin vücudunda kuyruğundakiler hariç yaklaşık 29 omur bulunur zehirli yılanda ise sayı 200 ü bulabilir. Bu uzunluk ve esneklik sayesinde zehirli yılan çeşitli zeminlerde hareket edebilir; yerde, suda, avını izlerken ağaçlardan sarkarak… Ancak diğer yılanlarla ortak atasının olmasına rağmen avlarını boğarak öldürmek yerine doğanın en güçlü toksinlerinden birini kullanırlar. Avlarını zifiri karanlıkta izleyebilir ve şimşek hızıyla saldırabilirler, avlarını yutmalarını sağlayan esnek kafatasları vardır. Afrika’nın şişen engerek yılanı ve Asya’nın Rasıl yılanı gibi türler dünyanın her yerinde yılan ısırması sonucu en fazla ölüme neden olan türlerdir. Her yıl 100 bin kişi bu nedenle ölüyor insanın yılanların dünyasını işgal ettikçe bu sayı her yıl artıyor. Kuzey kutup dairesinden Amazona kadar 200 den fazla zehirli yılan türü vardır ve bazıları diğerlerinden daha tehlikelidir.

Kuzey Amerika’nın en büyük zehirli yılanı baklava desenli çıngıraklı yılan Florida’nın kuzeyinde yaşar, boyu 2,5 m ye ulaşabilir tehdit edilmediği sürece sakin bir yaratıktır. Sürüngen bilimci Bruce Means çıngıraklı yılanların çiftleşme alışkanlıklarını inceleyen bir araştırmacıdır 22 Kasım 1993’te Şelf adasında araştırma yaparken bir çıngıraklı yılan tarafından ısırılıyor. Yılan zehri kana karıştığı anda doku ve hücreleri yok ederek tüm sistemi felç edebilir. Yılan zehri doğanın en ölümcül organik bileşenlerinden biridir öldürmek için kurbanın dolaşım sistemini kullanır kalp ne kadar hızlı çarparsa o kadar hızlı ölürsünüz. Yılan zehri avı sadece öldürmez içten dışa bir ön sindirim başlatır. Isırılan kurbanda yılan zehri etkili şoka neden olur ve birkaç dakika içersinde kan basıncı düşer. Afrika’da yaşayan şişen engerek hızlı ve etkilidir boyu yaklaşık 1 m olabilir, çıkardıkları sesten dolayı bu ismi almışlardır. Şişen engerekler her an ısırmaya hazırdırlar öyle ki ısırmak için kendi alt çenelerini bile delebilirler. Bir insanı öldürmek için zehrin 31 gramının 6 binde biri bile yeterlidir ve ortalama bir ısırık bunun 2 katıdır. Dişler zamanla evrim geçirmiştir ucu sivri ve boş tüplerdir dişleri istedikleri gibi hareket ettirebilirler. Gabon yılanı dünyanın en uzun zehir dişlerine sahip yılanıdır zehrin birkaç damlası on kişiyi 1 saatte öldürebilir.

Evrim sürecinde yılanlar yeraltından çıktıktan sonra gözleri ışığa uyum sağlamak için değişti. Kurbanı izlerken kullandığı ilk araç dilidir saldırma anında başının yanındaki bir çift ısı çukurundan faydalanır. Bütün zehirli yılanlar soğukkanlıdır evrim sonucu gelişen ısı çukurları 1 derecenin 5 binde biri kadar ısı değişimini fark edebilir bu ısı değişimi sıcakkanlı hayvanları bir anlamda görmelerini sağlar ve vücut ısısını ayarlamaya yarar. Afrika’da yaşayan bal porsuğu yılanları avlayabiliyor bu hayvanın yılan zehrine karşı bağışıklık sistemi direnç geliştirmiştir. Hindistan’daki Rasıl yılanı Hindistan’da en fazla ölüme neden olan yılandır ve zehri kanı pıhtılaştıran faktörleri etkiler. İrula kabilesi dünyanın en iyi yılan avcılarından biridir irrulalar panzehir elde etmek için yılanları yakalarlar. Zehirli yılanlar diğer yılanların aksine yumurtadan çıkmazlar annelerinden canlı çıkarlar ve dişi yılan 150 yavru doğurabilir yavru çıngıraklı yılanların zehri de öldür. Araştırmacılar çıngıraklı yılanların çıkardıkları sesten dolayı avcılar tarafından daha çabuk fark edilerek öldürüldüklerini düşünüyor bu yüzden daha sessiz ve daha tehlikeli şekilde üremeye başladılar. İnsanlarla karşı karşıya geldiklerinde zehirli yılanların evrim süreci hızlanıyor gibi görünüyor eskiden 1000 yıl süren bir değişim artık birkaç on yılda gerçekleşiyor olabilir. Çıngıraklı yılanların aşırı avlanması bu canlı üzerinde bir evrim baskısı oluşturmuş ve istemeden çıngırak çalmayan yeni bir çıngıraklı yılan yaratmış. Amerika’nın güney batısında eski bir gelenek olan yılan avında her yıl 20 bin yılan toplanıp derileri yüzülerek temizleniyor ve ticari mal haline getiriliyor.

Modern bilim insanı birçok ölümcül hastalıkların tedavisinde yılan zehrini inceliyor yılan zehri insan kanını incelterek kalp krizi ve kan pıhtılarına karşı etkin tedavi oluşturuyor. Diğer zehirler kan damarları içindeki hücreleri hedef alarak kanserli tümörleri besleyen yolları tıkayabiliyor, epilepsi, astım hatta yaşlanma etkileri gibi bazı hastalıklar zehirden üretilen ilaçlarla tedavi ediliyor bu yüzden onlara daha çok ihtiyacımız var.

Aşağıdaki Soruların Cevabı Filmin Ayrıntılarında Vardır

1. Yılanlar neden hem nefret edilen hem de büyüleyen yaratıklar olarak görülür?

2. Araştırıcı Bruce Means yılan zehrinden nasıl etkilenmiştir?

3. Yılan zehri nelerden oluşur?

4. Yılanın kurbanının uzaklığını ve mesafesini belirlemeye yarayan organı neresidir?

5. Yılandaki ısı çukurlarının ne işe yaradığını anlamak için araştırmacılar nasıl bir deney yapmıştır?

6. Şişen engerek ve çıngıraklı yılanın saldırı anındaki pozisyonu nasıl ve hızları ne kadardır?

7. Rasıl yılanları nasıl avlanır?

8. Yılan zehrine karşı panzehir nasıl elde edilir?

9. Yılanların kendilerini korumak için geliştirdiği yöntemler nelerdir?

10. Çıngıraklı yılanların çıngırakları nasıl oluşur?

Özlem SÜTÇÜ BİYOLOJİ ÖĞRETMENLİĞİ 4. SINF