AMAZON ORMANI VE BREZİLYA FINDIK AĞACININ HAYAT DÖNGÜSÜ (60 DAK) FİLMİN ÖZETİ

 

 

                   Peru amazonlarının kalbine yolculuk ediyoruz. Burası milyonlarca egzotik türün oluşmasını sağlayan evrimsel bir üretim santrali. Bakir ormanda tek meyve veren ağaç ise 50m’lik boyuyla orman üzerinde yükselen amazonun devi Brezilya Fındığı ağacıdır. Ormanda neden tek meyveyi bu ağacın verdiğini anlamaya çalışıyoruz. Ünlü fındığı büyük ölçüde ticari değer taşıyor ve evrensel boyutta bir ticaret alanıdır. Ormana zarar verildiğinde ağaç dallarını kapatarak, ağaç kesicilerini ormandan uzak tutuyor. Brezilya Fındığı ağacının tohumlarını açığa çıkarması, Aguti denilen tek bir türe bağımlıdır. Aguti fındıkları yemiyor, ileriki zamanda atıştırmak için gömüyor. Ve çoğunlukla gömdüğü yeri unutuyor. Unutulmuş fındıklar minicik ağaçlar halinde filizleniyor. Genellikle ana ağacın gölgesine gömdüğü fark ediliyor. Brezilya fındığının bir özelliği de, gölgeli yerlerde onlarca yıl uyku durumuna geçebiliyor. Bakir ormanda tek meyveyi neden bu ağacın verdiğini anlamak için ormanda ki ilişkiler ağına bakmak gerekir. Arılar polen ayarak büyük ağaçları döller. Ormanda arıların çok seveceği türden bir orkide bulunur. Arılar orkide çiçeğinin kokusunu bir kilometre uzaktan alırlar. Erkek arı, özel bir koku taşımadıkça çiftleşmiyor. Bu özel kokuyu da orkide çiçeğinden çalıyor. Yani ormanda ki orkideler yok edilirse, ağaçlar kesilirse arılar çiftleşemez, ağaçlar da döllenemez. Ormanda böyle güzel ilişkiler ağı oluşmuş ve ağaç binlerce türü barındırabilmektedir. Ayrıca Brezilya fındığı gibi dev ağaçlar kendi bölgesel iklimini oluşturabilirler. Orman uzun süre su altında kalabilir. Ve su altında yaşamını sürdüren balıkları görmek mümkündür. Ve ormanda tavuk yiyen Tarantula arayan bir gezginin gözlemlerini görüyoruz.

Amazon ormanındaki bitkiler dünyadaki oksijenin 1\5 ’ini üretiyor ve Amazon nehri dünyadaki tatlı suların 1\5 ‘ini içinde barındırıyor. Burası milyonlarca egzotik türün oluşmasını sağlayan evrimsel bir üretim santrali.

      Amazonun devi; 50 metrelik boyuyla, ormanın üstünde yükselen ve yıllık elli milyon dolar getiri sağlayan Brezilya Fındık Ağacıdır. Brezilya Fındık Ağacının yaşamı tam anlamıyla bir gizem ve bu gizemin çözülmesi, Amazon ekosistemini neyin harekete geçirdiğini açıklar.

      Gizem şurada başlıyor: Bu ağaç içi dolu fındık zarfını neden ormanda üretiyor? Orman bir zarar görürse dallarını kapatarak ağaç kesicilerini ormandan uzak tutuyor. Amazon aynı zamanda başka gizemlerin de yatağı.

     Martin isimli tropikal örümcek uzmanı, tavukları öldüren ve bacakları bir insan parmağı kalınlığında olduğu söylenen bir örümcek türünü arıyor. Uzmanlar yüz yıllar süren çalışmaları sonucunda, yağmur ormanlarını küçük kısımlara ayırarak kayıt altında tutuyorlar. Bu araştırmalar neticesinde Brezilya Fındık Ağacının yaşamının 500 yıl önce başladığı söyleniyor. Brezilya Fındık Ağacı kaya gibi sert bir tohum zarfı içinde küçük bir fındık olarak hayat buluyor. Bu tohum zarfları savaş topu ağırlığında ve yalnızca 3 saniye içinde saatte 80 km’lik bir hıza ulaşarak ve düşmesi ölüme sebebiyet veriyor. Bu durum Peru’daki bilim adamlarının ilginç bir deney yapmasına sebep oluyor.

     Bilim adamları bu tohum zarfını testere ile 20 dakikada açarak, her fındığı bir mıknatıs yapıştırıyor ve bütün bir tohum zarfı yeniden yerine getiriliyor. Bu zarflar sonra ormanın her yerine konuluyor. Tohum kabuğu Aguti adında küçük bir kemirgen tarafından açılıyor. Dişleri keski gibi olan kemirgen fındıkları yemeyip saklıyor. Sonra sakladığı yeri unutarak bu fındıkların ağaç halinde filizlenmesine sebep oluyor. Bilim adamları detektörler yaptıkları aramalarda saklanan fındıkların Ana ağacın gölgesinde olduğu gözleniyor. Filizlerin bir kısmı güçlü güneş ışığına maruz kalmadıkları için ölüyor. Ama geriye kalanların onlarca yıl uyku halinde kalabilme yetenekleri var.

     Martin tavuk örümceğini köylülerin desteği ile Amazonun derinliklerinde arıyor. Köylülerin söylemlerine göre aslında Amazonların bu kadar yabani olmadığını hatta buraların bir zamanlar onlar için bir bahçe olduğu söyleniyor. Amazonların kendi içine kapanmasını anlamak için tarihe göz atmak gerekir. 1532 yılında İspanyol istilacılar tarafından Amazonlar işgal edildi ve yerli halka bilerek hem hastalık yayıldı hem de savaş açıldı. Yerli halkın savaşa zorlanması durumunda altın avına gelen İspanyollar güzergâhlarındaki ağaçları birkaç dakika içinde kestiler. Bu durum orman gök kubbesinin açılmasına sebep oldu. Böylece uykudaki filizler gün ışığını görünce harekete geçtiler.

     Martin ormanın derinliklerinde tavuk örümceğini ararken farklı canlılara rastlıyor. Bunlardan en tehlikelisi ve yerli halkın çocuklarının erkekliğe geçişi sırasında kullandıkları mermi karıncalarıdır. Bu ilginç gelenekte ergen erkekler on dakika boyunca iki yüz karıncanın iğnelerine maruz kalarak günlerce kısmi felç geçiriyor.

     Amazonun en tuhaf hayvanlarından biri de Brezilya Fındığını yuva edinen ve maymunla beslenen, gezegenin en büyük yırtıcı kuşu kartaldır.

     Martin ormanda gezgin örümceğe rastlıyor. Bu örümceğin zehri karadulun zehrinden on sekiz kat kadar daha fazla öldürücüdür. Eğer panzehirini bulamazsanız sizde Brezilya’da her yıl ölen bin kişiden biri olabilirsiniz. Martin sudan uzak kuru ağaç kovuklarını arıyor. Tavuk örümceğini ararken üst tarafta beş küçük LID ışığı ve manevra kabiliyetine sahip üç tekerlekli bir bisikletten ibaret olan tarantula kamerasını kullanıyor.

     Brezilya fındığı gibi dev ağaçlar kendi bölgesel iklimlerini oluştururlar. Bulutların oluşumuna neden olan nemi salıverirler ve yağmur oluşmasını sağlarlar. Burada yılda iki yüz gün yağmur yağar. Yağmurun yarısını ağaçlar emer ve geri kalanı da büyük nehri besler. Yağmurun çokluğu ormandaki yaşam çeşitliliğine sebep olur. Bu ormanlar gezegendeki en büyük fırtınalardan bazılarını üretebilir. Yağmur, ormanın üç yüz elli bin km2 den fazlasını su altında bırakır ve böylece kara hayvanları da suda yaşayan canlılara dönüşürler. Su baskını altı ay boyunca devam eder.

      Yaşlı boş tohum zarfları da kendi minik su baskınlarını içlerine hapsederler. Bu yaşam alanı; zehirli olan hızlı kurbağa, yırtıcı bir tür olan iribaş ve sivrisinek yumurtalarını içinde barındırır.

     Diğer bir araştırmacı olan David, bakir ormandaki tek meyveyi veren Brezilya Fındık Ağacının gizeminde arıların da payı olduğunu düşünüyor. Çünkü onlar, polen yayarak büyük ağaçları döllüyorlar. Muazzam boğuculuktaki bir incir ağacındaki çok büyük bir iğnesiz arı yuvasındaki arılar, kendilerini savunurken yapışkan bir reçine salgılarlar. Bu arılar, çiçekleri polen yayarak döllüyor ve böylece dev tohum zarflarının oluşması sağlanıyor. Brezilya Fındık Ağacının bir kilometre uzağında bulunan güzel kokulu bir orkide türü, arıları cezbeder ve erkek arıların bu kokuları taşıması çiftleşmelerine sebep olur. Arıların çiftleşememesi, Brezilya Fındık Ağacının yok olacağı anlamına gelir.

      Brezilya fındığı çok güçlüdür ve mücadelecidir. Ama onu da yok edecek bir yaratık var. Bir hayvanın gübresindeki tohum, bu şeyin dallarından birini oluşturur. Minicik bitki kök salar ve uzun kökler oluşturur. En sonunda yere sıkıca bağlanırlar. Büyürler ve destek olmak için ağaca sarılırlar. Bu boğucu incir ağacı kökler nefessiz bırakılacak şekilde kurbanlarına tutunurlar ve ağacın bütün suyunu emerek ağacı nefessiz bırakırlar. Bu yıllar süren bir ölümdür. En sonunda ölü ağaç çürümeye başlar ve arkasından ayakta duran içi bir kabuk bırakır. Yetişkin bir boğucu ‘İNCİR AĞACI’

Sonunda Martin de tavuk örümceğine Brezilya Fındığının kovuğun da rastlıyor. Bu yeni bir tür. Orman sonsuz bir karmaşıklık. Amazonun derinliklerin de nelerin sır olarak kaldığını kim bilebilir?

           

Aşağıdaki Soruların Cevapları Filmin Ayrıntılarında Vardır.

 

1.      Amazonların dünya dengesindeki etkileri nelerdir?

2.      Brezilya fındığının fiziksel özellikleri ve ekonomik getirileri nelerdir?

3.      Brezilya fındığı tohum zarfını neden ormanda üretiyor?

4.      Brezilya fındığının gelişimini anlatınız.

5.      Brezilya fındığı ile ilgili yapılan deneyler kesin sonuçlar ortaya koyar mı? Açıklayınız.

6.      Tavuk örümceği gerçekte var mıdır? Varsa yaşam alanları nerelerdir?

7.      Tohum zarfları ormandaki canlılar için bir tehlike midir?

8.      Dış etkenlerin Brezilya fındığının gelişimindeki rolü nedir?

9.      Brezilya fındığı hangi şartlar altında savunma mekanizmasını harekete geçirir?

10.   Yaşlı boş tohum zarfları nasıl bir yaşam alanına dönüşür?

11.   Yerli halkın Amazonlar hakkındaki görüşleri nelerdir?

12.   Arıların Brezilya fındığı üzerindeki rolü nedir?

13.   Amazon ormanlarındaki yağışları ve getirdiği sonuçları anlatınız.

14.   Amazonlar zehirli hayvanların beşiği midir?

15.   Amazonlardaki bitkilerin yağmur üzerindeki rolü nedir?

16.   Brezilya fındığı yok olabilir mi? Olmasına sebep olabilecek etkiler nelerdir?

17.   Brezilya fındığının gizemini çözmek için hangi yollara başvurulmuştur? Anlatınız.

18.   Mermi karıncalarının yerli halkın kültürlerindeki rolü nedir?

19.   Brezilya fındığı hangi canlılara yaşam alanı sağlar?

20.   Brezilya Fındık Ağacının ormandaki doğuşu nasıl olmuştur?

  1. Brezilya Fındık ağacının yaşam döngüsü nasıl işler?
  2. Ormandaki ilişkiler ağı nasıldır?
  3. Bütün orman ekosistemini harekete geçiren güç nedir?
  4. Ormanda tavuk yiyen Tarantula var mı?
  5. Mermi karıncalarını kabileler ne amaçla kullanırlar?
  6. Brezilya Fındığı ağacı gibi dev ağaçların atmosfer olayları üzerindeki etkisi nedir?
  7. Orman uzun süre su altında kaldığında bu ortamda yaşayan balıklar hangileridir?
  8. Bakir ormanda tek meyveyi neden bu ağaç vermektedir?

 

 

                                  

                                                                          Damla TOPCU EĞİTİM BİYOLOJİ 4. SINIF