Alplerdeki Kar Tufanı 24 Dakika

 

Kayak sezonu ortasında bir pitoresk bir Avusturya kar tatil merkezi 4 bin turist Alplerin manzarasının keyfini çıkarıyor birden bire devasa bir çığ bu huzuru yerle bir ediyor 3 dakika içerisinde 100 metre kar duvarı Galtür kasabasını harap ediyor. Binalar yıkıyor düzinelerce insan kar altında bunların hepsi uzmanların güvenli dedikleri yerde oluyor.

 

Avrupa Avusturya Galtür Şubat 1999 Galtür kayak merkezi alp dağlarının zirvesine yakın popüler bir kayak merkezi olup dik alp dağlarının uçları galtürün üç yanını sarmıştır. Galtür kasabası 2754 metre lik Krystof dağının hemen altında bulunmasına rağmen kış sporseverlerin uğrak yeridir. Ama bu sakin güzelliğin bir bedeli vardır. Kış ayların da ağır kar yağışı ve güçlü rüzgârlar kasabayı etkisi altına alır. Galtür bu nedenle olabilecek bir çığın tam ortasında yer alır. Chirsta ve Hernut Kapellner çifti her yıl bu kayak merkezine gelir ve burada tatil yaparlar. Şubat ayı karın yoğun olarak yağdığı bir zaman hava şartları çok kötü durmadan kar yağıyordu yetkililer tüm uyarıları yaptı ve tüm yoları kapattı 4 bin kinin dünyayla bağlantısı kesildi bu bölgede gücü yaklaşık 120km varan rüzgârın etkisiyle kalır. Galtür valisi çığ düşebileceğini söyler. Ama daha önce hiç çığ altın da kalmamış bundan dolayı yapacak bir şey olmadığı için dışarı çıkar. Fakat çığ düşer Chirsta ve Hernut çığ altında kalır. Çığın etkisiyle bu çift Chirsta 50m ve Hernut 100m sürüklenir. Hernut ölür. Çığ o kadar ilerler ki kasabının en güvenli bölgesinin içine kadar ilerler. Kasaba üç bölgeye ayrılır kırmızı yeşil sarı olmak üzere kırmızı bölge: en tehlikeli bölge, sarı bölge: oteller ve evler çığa karşı güçlendirilmiş, yeşil bölge: hiçbir zaman çığ altında kalmamış. Yoğun kar yağışı nedeniyle 23 Şubat 1999, 15.59 çığ oluşur. Yolun üzerinde galtür kasabası yer alır. 100m il kar dalgası galtürün üzerine gelir. Kasaba oteller evlerin büyük çoğunluğu yıkılmış kar tamamen kaya gibi olmuştur. Bu çığın sonunda 31 kişi ölmüş onlarca kişi yaralanmış.

 

Felaket uluslar ası bir ilgi görmüş. Bilim adamları ve Art mears bu olayı araştırmak üzere Galtür e gelirler. Gelmelerinin temel nedeni güvenli saydıkları bölgelerin çığ altında kalmasıdır. Galtür çığ risk sistemi işe yaramamış bu çığın kırmızıdan sonra sarının iç kesimlerine kadar ilerlemiştir ve bunun açıklanması. Poolfoehn ve Stevan Magrıg Galtür savcısı tarafın dan görrevlendilip araştırma yaparlar.

 

Poolfoehn bu çığın büyüklüğünü kesin çözmek ister.1999 yılının ocak aynını kış hava raporuna bakar v gereğinden fazla kar düştüğünü söyler yaklaşık 6 kat daha fazla yağdığını bulur. Bu çığın gerçekte büyüklüğünü ölçmek için Krystof dağını zirvesine çıkar. Poolfoehn çığın dağdan koptuğu yerin beklediğinin iki katı olduğunu görür. Çığın 170 bin ton ağırlığında olduğunu söylüyor. Araştırmacılar hava kaynaklarına geri bakıyorlar 27 Ocak -23 Şubat arasında değişik bir biçimde bir iklimin görülür. Dağların yüksek kısımların da güçlü kuzey batı rüzgârların estiği görülür. Dağların yüksek kısımlarında 120 km hıza yükseldiği görülür. Bu hıza birkaç saat içinde 30 ton karı hareket ettirir. Var olan kar 170 bin ton kar tepesi kendisini taşıyamaz kendisinden kopması lazım her dağın bir ya da birden fazla kar tepesi vardır tepeler ardı arda yağan karlardan oluşur. Tepeler katman şekilde yapılardır bu tepelerin alt kısımlarında zayıf kristallerden oluşan sıkı bağlarla bir birine bağlanmış buz kristalleridir. Bu zayıf katmanlar üzerindeki karlar bir biri üzerine çökebilir ve üst katmandaki karın aşağı kaymasına çığın başlamasına sebep olur. Peki, zayıf katman daha önce neden çökmedi. Poolfoehn katmanı incelerken önce bu katmanın eridiğini daha sonra ise bu katmanını donarak çok güçlü bir bağ meydana getirdiğini söylüyor bu bağlar karlar eriyip donduktan sonra oluşur.

 

Daha sonra tekrar hava tahminlerine bakıyor sonuçlar tahmilleri dorular niteliktedir. 29 Ocak- 4 Şubat arası ısı değerleri karların erimesine neden oluyor. 5 Şubat ve sonrası hava sıcaklığı sıfırın altına düşüyor galtür üzerindeki kar tekrar donuyor. Bu durum güçlü kristallerin oluşmasın neden oluyor ama bütün bunların neden çığın güvenli bölgeye kadar gelmesine neden olabilir mi sorusunu akla getiriyor. Poolfoehn yeni deliller göre bilmek için görgü tanıklarını dinliyor karların dalga şeklinde üzerlerine geldiğini söylüyorlar bu durumda karmaşık bir durumun ortaya çıktığını söylüyor.

 

Araştırmalar durma noktasına geliyor sonra birden şansları yaver gidiyor çok katlı çığların hareketine ışık tutan cüretkâr bir deney olduğunu öğreniyorlar. Galtür faciasından iki hafta önce Avusturya ve İsviçre bilim adamları ekibi Kretesebe dağına çıkar bilinç bir şekilde bir çığ oluştururlar ve çığın dağdan inişini kayıt altına alırlar. Bunun için iki tane doblar çığ radarı ve kısa mikro dalga enerji dalgaları yardımı arcılığıyla çığın saniye saniye kayıt altına alacaklar. Ekip dağın 1300m altında bir beton sığına k yapıp içine girip orada radar ve mikro dalga enerji yarımıyla bilgisayar aktarıp orada gerekli işler yapılacak. Bir helikopter yardımıyla çığı tetiklemek üzere patlayıcılar dağın zirvesinde patlatılıyor. Bunun sonucunda devası bir kar yığına koparak aşağıya doru iniyor bu sırada sığınağın kapıları tam zamanında kapatılıyor ve çığ beklenenden çok büyük ve çığın nedenini araştırıyorlar.

 

Sığınak deneyinde çığın dağdan aşağı inerken taze karları topladığını gösteriyor. Burada kar kenetlenerek aşağıya düşüyor bu deney sonucunda artık bir çığın saniyede 400 ton karı toplaya bileceği bulunmuştur. Tüm bu bilgilerin ışığında felaketin nasıl oluştuğunu açıklaya biliriz.

 

Galtür de önce sıcaklık artıyor karlar eriyor daha sonra ise sıfırın altına iniyor donma meydana geliyor kristal katman şekilde bir katman oluşuyor. Daha sonra şubat ta beklenen den fazla kar yağıyor. 23 Şubat 170 bin ton kar dağdan kopuyor hesaplara göre saniyede 20 bin ton daha büyüyor saatte 417 km hızla ulaşıyor ve felaket galtürü vuruyor. Ağır yoğun kar katmanı binalara saatte 80 km hızla giden 25 ton luk bir kamyonun tuğla bir duvara çarpıyor. Tozkarın üst tarafı 100km şehrin iç kısmına giriyor. Tozkar durduğu zaman sert kaya gibi oluyor. Galtür bu fırtına 3 dakika sürüyor bu kadar olayın ancak 200 yılda da görülmediği söylenir.

 

Ama yetkililer böyle bir şeyi risk etmek istemedikleri bunu için kasabayı korumak için ve önlem için Alplerin eteklerine 2m kalınlığında 360m uzunluğunda 7m yüksekliğinde  bir çığ bariyeri kurmuşlar  

Yoğun kar yağışı dağların zirvelerinde kar biriktirir. Bu kar zamanla eriyip ve donarak yoğun bir katman oluşturarak ağır çığa neden olur. Bu yoğun kar tabakası bir kuvvetle kırılır ve üzerindeki daha az yoğun katmanla birlikte önündeki yeni yağmış karı da süpürerek hızla aşağı doğru kayar ve buna kar tsunamisi de denebilir. Kar aşağı doğru kayarken tıpkı su dalgaları gibi yüksek enerjili kar dalgaları oluşturur. Bu da binaların yıkılması ve dayanıksız evlerin yok olması için oldukça iyi bir nedendir.

Avrupa’da Avusturya’nın bir dağ kasabası olan Galtuer’de yaşanan bir çığ felaketle sonuçlandı. Beklenmeyen bir alana düşen çığda 31 kişi öldü. Alplerde yaşayan insanlar çığlara karşı bilimin sayesinde tedbirler almışlardır. Galtuer olayı bu konuda yüksek tedbirlerin alınmasına vesile oldu.

 

 

Aşağıdaki Soruların Cevapları Filmin Ayrıntılarında Vardır

 

1.Neden çığ herkesin güvenli sandığı bölgelere kadar ilerlemiştir ve nasıl sonuç vermiş tir?

 

2.Toz kar çığları nasıl meydana gelir?

 

3. Karmaşık çığ oluşum şekli nedir?

 

4.Kenetleşme nedir nasıl oluşur?

 

5.Bilgisayar simülasyonları önemi nedir?

 

6.Her yıl ortalama kaç kişi ölmüştür?

 

7.Alplerdeki kar fırtınasını önemi nedir?

 

8.Bu fırtınanın aydınlamasında hangi teknikler kullanılmış?

 

9.Alplerdeki kar fırtınasında maddi hasar ne kadardır?

 

10.Galtür kim tarafından bölgelere ayrılmıştır?

 

11.Kristal katman nedir?

 

12.Galtür de fırtına sonucu alınana önlemler nelerdir?

 

13.Alplerdeki fırtına ne zaman olmuştur?

 

14.Yapay çığ ne zaman yapılmıştır?

 

15.Galtür ün nasıl bir konuma sahiptir?

 

16.Çığ nasıl oluşur?

 

17.Bu çığı kesin çözmek isteyen bilim adamı kimdir?

 

18.Alplerdeki çığın şiddeti nasıldır?

 

19.Alplerdeki fırtınada neden karmaşık durum ortaya çıkmıştır?

20.Galtuer’deki Kar Tufanının Sebebi ve Sonuçları nelerdir?

21. Kar Tufanının Nedeni nelerdir?

22.Alplerdeki Kar Tufanlarının Nedenleri nelerdir?

23. Çığ Nedir ve Nasıl Oluşur?

 

 

Erdal İNCİ EĞİTİM BİYOLOJİ 3.SINIF 2010