ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ II
FEN TEKNOLOJİ VE TOPLUM DERS NOTU 2006-2007.
FEN, TEKNOLOJİ VE TOPLUM-YÖNETİM İLE İLGİLİ BAZI BEYİN NADASI (FIRTINASI) ÖDEV, SORU VE ETKİNLİKLERİ
2005-2006 - 2006-2007)
ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ I DERS NOTU Doç. Dr. Nasip DEMİRKUŞ (Ocak 2006-2007)
ÖĞRETİM YÖNTEMİ:Fert ve toplumda belirlenen amaçları ve istenen
davranışları gerçekleştirmek için eğitim ilkelerine bağlı olarak izlenen en
kısa, doğru ve güvenilir yoldur.Yöntem, Konu, Etkinlik, Araç-Gereç ve
Öğretim İlişkisi
Bilmek öğretmek için yeterli değildir. Öğretim
yöntemleri ve teknik yönden yeterli bilgiye sahip olmayan öğretmenlerin
başarılı olması beklenemez.
Yöntem, konu, etkinlik, araç-gereç ve öğretim ilişkisi
kurulurken şu kriterler dikkate alınmalıdır: Öğrencinin eğitim seviyesine uygun
olarak, olanaklar ölçüsünde çok sayıda duyu organına hitap eden, öğrencileri
özgün ve orijinal (yaratıcı) düşünceye sevk eden ve konuya katılımını teşvik
eden yöntem(ler) uygulanmalıdır.
Öğretim Yöntemlerini Öğrenmenin-Kavramanın Hedefi;
Öğrencide hangi bilgiyi, hangi hedefe, hangi yöntem ve yöntemlerle ne zaman aktaracağını dost doğru uygulamayı refleks ve alışkanlık haine getirmektir.
Öğretim Yöntemlerinin Hedeflerine Ulaşmasının Temel Kural ve Aşamaları;
I-
Doğru bilgilere sahip olmak (Doğru Bilgi)
II-Doğru bilgiyi doğru yöntem ve yöntemlerle eşleştirmek (Doğru Eşleştirme)
III-Doğru yöntem ve bilgi eşleşmesini en verimli aktarılacağı ortamları seçmek
(Doğru Sınıf)
IV-Bilgiyi en verimli aktaracak kişi/leri, araç/ları ve zamanı doğru seçmek ve harmanlamak. (Doğru Kişi , Araç ve Zaman )
ÖĞRETİM YÖNTEMLERDEN EN YAYGIN
KULLANILANLARDAN BAZILARININ TANIMLARI AŞAĞIDA VERİLMİŞTİR:
A- X Yöntemi Nedir?
B- En İdeal Hangi Koşullarda/alanlarda Uyglanır, Örneklendiriniz.
C-Yöntemin Kazanım ve Yararları tüm yöntemlere uygulanacak.
Ör:Promlem çözme yöntemi; bilinmeyen benzer olay, olgu ve hallere karşı; zihinsel, düşünsel ve bedensel bağışıklık,beceri, yeti ve yetenekleri geliştirir.
1-Anlatım Yöntemi
Öğretmenin konuyu aktif olarak anlattığı, öğrencinin
ise pasif dinleyici olduğu yöntemdir. Bu yöntemle konu; rapor, hikaye-tasvir
etme ve açıklama şeklinde işlenir.
2-Soru – Cevap
Yöntemi
Bu yöntemde kullanılan başlıca soru tipleri;
birleştirici, ayirıcı, değerlendirme, bilgi isteyen, motive edici ve beyin
fırtınası türdendir. Soru tipi ne olursa
olsun doğru sorulması ve amaca hizmet eden soru tipinin seçilmesi ve öğrenciyi
düşünceye sevk etmesi gerekir. Bu yöntemin amaçlarından bir diğeri ise kavratılmak istenen bilgiye öğrencilerin
zihnen angaje olmasını sağlamanın yanı sıra, harekete geçirmeye çalışan bir
yöntemdir. Bu yöntemde öğrencilerin yanlış da olsa düşüncelerini rahat ifade
etmeleri ve konuşmaları büyük önem
taşımaktadır. Aynı zamanda derse katılımı az olan öğrencileri teşvik etmek ve
diğer öğrencilerinde derse katılımını sağlamak bu yöntemin amaçları
arasındadır.
3-Güdüleme yöntemi:
Öğrencilerin düşünce
istikametlerini güdülerle, teşviklerle ve gayrete getirme yoluyla, harekete
geçirmeye çalışan bir yöntemdir. Bu yöntemde öğrencilerin yanlışta olsa
düşüncelerini rahat ifade etmeleri ve konuşmaları büyük önem taşımaktadır. Aynı
zamanda derse katılımı az olan öğrencileri teşvik etmek ve diğer öğrencilerin de
derse katılımını sağlamak bu yöntemin amaçları arasındadır.
Öğretmenlere
Sınıfta Öğrencileri Konuya Teşvik İçin Önemli Bazı Taktikler:
1-Öğrencinin
dikkatini uyanık tutmak ve dikkatini dağıtacak davranışlardan uzak durulmalıdır (Beyin
nadası; öğrencilerin haz duygularını okşamakta ve 5 duyuya hitabeden; teknolojik araç ve
gereçleri kullanarak, ör; fıkra, atasözü şiir, kısa metrajlı dinlendirici,
düşündürücü, öğretici ve eğlendirici filmlerden veya yetenekli öğrencilerden yararlanmak gibi) .
2- Pratik hayatta çoğu fert, toplumun bir
öğrencisidir. Toplumdaki kurallar, toplumu bir öğretmen
niteliğine büründürür. Belki de en büyük öğretmen toplumlar ve onların
kurallarıdır
3-Öğrenciyi
motive edici bir taktik uygulama.
4-Hak
ettiği hususlarda taktir etmek ve
onurlandırmak,
5-Bazı
kritik noktalarda olayın tahlilinde keyif verici neticeler çıkarma.
6-Öğrencilerin
olayı özümsemesine yönelik tekrarlar yapılmalı.
7-Dağınık
kavramdan sentez etme yeteneği geliştirilmeye yönelik etkinlikler yaptırmak
(Demirkuş 2003). Ayrıca dönüt ve değerlendirme
çalışmalarına yer verilmelidir.
Öğretmenlere
Sınıfta Öğrencileri Konuyu Kavrama ve Çalışmalarına Katkı
İçin Bazı Taktikler:
1.derecede önemli olan kavramlar, Ör.
Kanunlar; yerçekimi kanunun
2..derecede önemli olan yorumlar,
Ör:.Kanunların uygulama alanları: roketin fırlatılması
Ör.2.hücre organellerinin şekli ve
görevleri; mitokondri
3.Önemli bilgiler ve kurallar. Ör.
Bilimsel yöntemler ve ahlak ölçütleri
4.Derecede dolgu bilgi ve teorilerdir Ör. Evrim teorisi ve uygulama alanları
5. Diğer Önemli ayrıntılar
4- Gözlem Yöntemi;Doğadaki varlık(ları),
olgu(ları), olay(ları) vb.; doğrudan doğruya veya görsel araçlar yoluyla planlı
bir şekilde incelemek ve izlemektir. Programlı gözlemler, öğrencilerin
zihnindeki bilgileri doğru genelleştirip ve hızlı sonuçlara ulaşılmasını
sağlar.
A-Makroskobik Gözlem Yöntemi:Teleskop... vb. aletlerle yapılan gözlem şeklidir.
B-Mikroskobik Gözlem Yöntemi: Mikroskop, lup vb. aletler kullanılan yapılan gözlemler.
C-Doğal Gözlem Yöntemi
:Doğrudan çıplak gözle yapılan gözlemler
I-Direkt Gözlem Yöntemi : Çıplak gözle yapılan gözlemdir.
II-Dolaylı Gözlem Yöntem:Teknolojik araçlar kullanılarak yapılan gözlemdir.
5- Deney
Yöntemi;Doğada bilinmeyeni bulmak, ilke
- varsayımları sınamak ve gerçeği görmek için yapılan planlı ve kontrollü
çalışmalardır. Bu yöntemin amacı doğa olaylarına karşı deneyim kazandırmak,
soyut kavramları somutlaştırmak, bilgi ve bilimsel süreçleri geliştirmek,
deneysel el becerileri kazandırmak, fen bilimlerine ve deneysel yönteme ilişkin
olumlu tutumlar geliştirerek, gerekirse bir olayı öğrenmek veya bir konuda
bilgi edinmek için bağımsız olarak deney yapmaya yönlendirmektir
Deneylerle Öğretimin Amaçları Şunlardır;
1-Doğa
olaylarına karşı deneyim kazanmak
2- Soyut kavramları somutlaştırmak,
3-Bilgi ve bilimsel süreçleri geliştirmek, deneysel el
becerileri kazandırmak
4-Fen Bilimlerine ve deneysel yönteme ilişkin olumlu
tutumlar geliştirmek, gerekirse bir olayı öğrenmek veya birçok bilgiyi edinmek
için bağımsız, olarak konuyla ilgili deney düzenekleri hazırlamak ve gözlem
yapmaktır.
6- Sunu ve Gösteri (Demostrasyon=kısıtlı sunu)
Yöntemi
Sunu:CD' den ve PowerPoint Sunusunda sunum anlamını taşır.
Bir konu veya olayın öğrencilerin
karşısında öğretmen tarafından açıklanarak ve gösterilerek öğretilmesidir. Bu
yöntemde, öğretmen; deney, gösteri vb. etkinliği yapar, öğrenci bakarak ve
izleyerek öğrenmeye çalışır. Bu yöntem genellikle olanakların kısıtlı olması
halinde ve tehlikeli deneylerin yapılmasında uygulanır.
Ör: sunu kamerası altında canlı bir varlığı (böcek)incelemek.
7-Sınıflandırma Yöntemi
; Doğadaki varlık, olay, olgu,
kavram vb. ilgili bilgilerin yakınlık derecesine veya belirli amaca hizmet için
bazı özelliklerine göre gruplandırılması yöntemidir. Bu yöntemdeki amaç;
doğadaki karmaşık varlık-bilgileri kolay
anlaşılabilir ve öğrenilebilir hale getirmektir. Ayrıca öğrencilerde karmaşık bilgileri düzenleme yeteneğini geliştirir.
Örnek 1.Pazarda satılan malların sınıflandırılması istenebilir. Örnek 2.
Öğrencilerden “bitki büyümesi” ile ilgili kavramları söylemeleri
istenir. Sonra bu kavramlar tahtaya yazdırılır. Sınıflandırma yöntemi
kullanılarak ( kavramların birbirine yakınlık-ilişki dereceleri ve kapsamları
dikkate alınarak ) anlam çözümleme tabloları kavram ağları ve kavram haritaları
oluşturulur. Bu yöntem şimdiye kadar pratikte
diğer yöntemlerle birlikte kullanıldığı halde literatürde tek başına bir yöntem
olarak önerilmemiştir.
8- Tümevarım Yöntemi
Herhangi bir şey hakkında ( varlık, olay, olgu, bilgi vb.) edinilen
bilgilerin benzer özelliklerini ilişkilendirip genellemelere varma sürecidir.
Bu yöntemde bilgiler arasındaki ilişki özelden genele doğrudur. Örneğin
genleşme kanunu (maddeler ısıtılınca hacimleri artar).
Kısaca:
Bir konuyla ilgili alt ünitelerin ortak özelliklerinden hareketle varılan veya yapılan genellemelerdir. Ör1.Ata
sözleri, vecize ve deneyimler genelmelerin ürünüdür. Ama hepsi tam doğru değildir; Ak akçe kara gün
içindir (ak günler), delikli demir çıktı
mertlik bozuldu (korkak saflaştı). Ör.2:
tür, cins, familya, takım…alem piramidine doğru gidildikçe yapılan
işlemler genellemedir. Yani ortak
özelliklerin aşamalı sentez üründür.
9-Tümdengelim Yöntemi;Bir genellemeden
(kanun, kuram, geniş kapsamlı kavram, atasözü, vecize … vb.) özgün
özellikten hareketle özele doğru analiz sürecidir. Tümevarımın tersidir. Bu
yöntemde bilgiler arasındaki ilişki genelden özele doğrudur. Örneğin maddeler
ısıtılınca hacimleri genleşir. Demir de bir maddedir, ısıtılınca genleşir. (1,2, 8).
Ör1. Ata sözlerin analiz edilmesi ve
açıklanması. Ör.2: Alem kavramından özgün özelliklere dayalı olarak; sınıf takım
familya,….. tür ve tür altı kategorilere doğru yapılan analizdir. Yani
genel kavramlardan, özgün özelliklerden hareket edilerek yapılan analizlerdir .
10-Problem Çözme Yöntemi
; Bir şüphe
veya belirsizlikten doğan herhangi bir şeye problem adı verilmektedir.
Bu
yöntemde uygulanan yol aşağıda gösterildiği gibidir.
a) Problemin durumu belirlenir.
b) Problem basitleştirme, idealleştirme ve sınama gibi
süreçlerle tanımlanır.
c) Probleme olası çözüm yolları aranır. En olası çözüm hipotezleştirilir.
d) Çözüm yolu sınanır.
e) Sınama doğru çözüme götürürse hipotez doğrulandığı için
genelleme olarak kişinin bilgi hazinesine eklenir. Çözüm yolu doğru çözüme
götürdüğü için kişinin problem çözme yeteneği geliştirilir.
f) Sınama doğru çözüme götürmezse, geriye dönülerek probleme
olası çözüm yollarını sınama etkinlikleri gözden geçirilir, seçilen diğer bir
hipotez tekrar sınanır.
11- Ortak Çalışma Yöntemi; İki öğrencinin işbirliği halinde çalışmasıdır. Grup
çalışmasının en basit biçimidir. Ortak çalışma özellikle tekrar ve toplama
ödevlerinde, konuşma ve yazı ifadesinin geliştirilmesinde metin hazırlamasında
ve imla yazmada uygulanabilir
12- Grup Tartışma Yöntemi
Duruma göre bütün sınıf
öğrencilerinin ya da bir kısmının katılımını sağlayan yöntemdir. Bu yöntemde,
bir yanda grup üyelerinin tartışma konusunu çeşitli görüş noktalarına göre
işlemeleri mümkün olurken, diğer taraftan problemi çözme ile ilgili alternatif
görüşler ortaya çıkar. Tartışmada esas olan; grubun birlikte düşünme ve
düşüncelerini ifade etme çabasıdır.
13-Simülasyon (Benzetim)Yöntemi:Örneğin uçak pilotları ve astronotlar uçaklara ve uzay
araçlarına binmeden önce bire bir büyüklüğündeki sanal ortamlar geliştirilerek
uygulama ve denemeler yaptırılır. Bu durum kimya laboratuarlarında
uygulanabilir. Hata yapılmadığı taktirde simülasyon ortamı yapılabilir.I.Görsel ve Şekilsel Simülasyon YöntemiII.Davrnışsal ve Anlamsal Simülasyon Yöntemi III.Mekanik+Diğer Simülasyon Yöntemleri
14-Gözlem
ve Deney Yöntemi:Doğaya
ilişkin bilgilerimizi genel olarak gözlemlerimizle edinerek zihnimizde
işleyerek özelleşmelere ve genellemelere varırız. Eğer yanlış gözlem sonucu
yanlış genellemelere varmışsak aynı olgu ve varlıkları tekrar gözlem yapma
ihtiyacı duyarız.
Deney: Doğadaki hadiseleri taklit etmek, belirli amaçlara
ulaşmak için, belli bir konuyu kavratmak için kurulan belirli düzeneklerle
çeşitli bilgi edinerek, uygulayarak neticelere ulaşmaktır.
Doğa
bilginleri ve bilim insanları ya da eğiticiler doğayla ilgili bilgileri ve
kuramları doğru biçimde kurmak için deney ve gözlemlere başvururlar. Bu amaçla
doğayla ilgili bilgiler ya da doğal alanda var olan bilgileri modelleri okullara
taşıyarak öğrencilere vermeye çalışırlar. Çeşitli medyatik araç ve gereçlerle
(bilgisayar, maket, slayt, resim, şekil vb.) öğretim yöntemleriyle aktarmaya
çalışırlar. Kısaca gözlem ve deneyler yaparak ve yaşayarak öğrenim yapılır.
Laboratuardaki deneysel yaklaşım ise deneyelim görelim düşüncesidir.
15- Doğa ve Çevre
Gezileri Yöntemi; Çevredeki
göl, nehir, hayvanat bahçesi, teknolojik araç ve gereçler, müzeler, kurum ve
kuruluşlar gibi yerlere planlı geziler düzenlenir.Doğa ve
Çevre Gezileri Düzenlenirken Uyulması Gereken Kurallar Şunlardır:
I-Gidilecek yer
önceden öğretmen tarafından görülmelidir. Gerekli kişi kurum ve kuruluşlardan
yazılı izin alınmalıdır.
-Gezi, tarih ve saati belirlemelidir.
-Öğrenci velisi ve okul idaresi haberdar
edilmeli, yazılı izin alınmalıdır.
-Öğrencilerin yeme içme, sağlık ve tuvalet gereksinimleri düşünülerek herşey ayarlanmalıdır.
-Gezi için; ilk yardım malzemeleri ve uygulayıcısı-yardımcısı belirlenmeli, Alo ambulans, Polis İmdat telefonları not edilmeli yakın yerleşim alanları hakkında bilgi edinilmeli.
II-Gezi öncesi
gezi ile ilgili tartışma açılmalı görüşülecek şeylerin önemi gezinin amacı
etkinliklerin biçimi ve gezide dikkat edilmesi gereken hususlar kurallar
sınıfta kararlaştırılarak gerekirse yazılı bir plan yapılmalıdır.
III-Gezi
sırasında disipline uyum, gezi planına uyum sağlanır.
IV-Her öğrencinin gözlemlere katılması sağlanır, ve
plan dahilinde hareket edilir.
V-Döndükten
sonra gözlem ve inceleme sonucu edinilen bilgiler tartışılır, gerekirse bu
konuyla ilgili kişisel grup yada sınıftan gezi ve inceleme raporu istenir ve
incelenir.
16-Rol Oynama(Drama) Yöntemi: Bu
yöntemde bir fikir,durum,sorun ya da olay bir grup önünde dramatize
edilir.Grubun üyeleri yalnızca dinlemek ya da tartışmak yerine olayın nasıl
oluştuğunu izlerler ve konunun ayrıntısına inerler.Rol oynama yöntemi özel bir
değere sahiptir.Çünkü ,bu yöntemde öğrenciler başka bir kimliğe bürünürler.
Psikolojik terapide psikodrama, okul ya da mesleki rehberlikte sosyodrama olarak
kullanılan rol oynama yönteminde dramatizazyon ve rol yapma esastır.
17-Örnek Olay İncelenmesi (Case study) Yöntemi:Örnek olay incelemesi öğrencilerin sorunlu bir olaya
aktif olarak katılmalarını gerektiren bir yöntemdir.Sorunlu olay gerçek ya da
hayali olabilir.Olayı anlatan ve gerekli verileri kapsayan bir rapor üzerinde
çalışan öğrenciler,olayı öğrenir, verileri analiz eder,sorunu
değerlendirirler.Tartışarak olayın nedenine ya da çözümüne ilişkin öneriler
getirirler.Özellikle sosyal bilimlerde pek çok konu örnek biçiminde sınıfa
getirilebilir.Öğrenciler tartışarak öğrenme imkanına kavuştukları için bu
yöntemden oldukça hoşlanmaktadırlar.
18- Anlam Çözümleme Tabloları :
Anlam çözümleme
tablosu öğrencilerle etkinlik olarak işlenir. İki boyutlu bir tablodur. Belli
başlı basamakları şu şekildedir:
1-Ders kitabından konu seçilir.
2-Konu tahtaya yazılır.
3-Tablonun ilk sütununa öğretilmek istenen
varlıklar veya kavramlar yazılır.
4-İlk satıra ise özellikler sıralanır.
5-Kavramlar ve özelliklerin uyumlu olduğu
satır ve sütun koordinatına ‘X’ işareti konur (
Anlam çözümleme
tablosu bir defa hazırlandıktan sonra kavramları pekiştirmek için de
kullanılabilir. Örneğin; öğrencilere, hangi yapı bitki kalınlaşmasını sağlar
gibi bir soru sorulduğunda onlar kalınlaşmayı sağlayan sütunun altındaki X
işaretine giderek soruyu kolayca cevaplayabilir.
Anlam çözümleme tabloları; belli kategorideki
kavramların, benzer ve özgün özelliklerini gerekirse resim-şekillerini bir
arada incelememize olanak sağlar.
Ör: dokular,
organlar, sistemler, yakın canlı grupları, beslenme şekiller, üreme şekilleri, fert, toplu ve grup özellikleri, yaşam
alanlarını özellikleri, RNA veya DNA
(a,b,c,d,e,z) çeşitleri, hormon, vitamin, varlıklar.
Çizelge.1.1.Bitkiler ve üreme şekilleriyle ilgili anlam
çözümleme tablosu
BİTKİ GRUPLARI
|
ÜREME ŞEKİLLERİ
|
SporlaÜreme
|
Vejetatif Üreme
|
Oogami
|
İzogami
|
Anizogami
|
Somatogami
|
Gametogami
|
Su Yosunları
|
|
X |
X |
X |
X |
|
|
Mantarlar
|
X
|
|
|
X |
|
X |
X |
Kara Yosun
|
X |
|
X |
X |
X |
|
|
Eğreltiler
|
X |
|
X |
X |
X |
|
|
Toh. Bitkiler
|
|
X
|
X |
|
|
|
|
Bitkisel Dokular ve Özellikleri İle İlgili Anlam Çözümleme Tablosu
BİTKİSEL
DOKULAR
|
DOKU ÖZELLİKLERİ
|
Ölü
|
Canlı
|
Koruyucu
|
Depolayıcı
|
Bölünür
|
Bölünmez
|
Taşıyıcı
|
Birincil Bölünür
Doku
|
|
X |
X |
|
X |
|
|
İkincil Bölünür
Doku
|
|
X |
X |
|
X |
|
|
Salgı Doku
|
|
X |
|
|
|
X |
|
Koruyucu Doku
|
|
|
X |
|
|
X |
|
Epidermis Doku
|
|
X |
X |
|
|
X |
|
Mantar Doku
|
X |
|
|
|
|
X |
|
Destek Doku
|
|
X |
|
|
|
X |
|
Sert Doku
|
X |
|
|
|
|
X |
|
Pek Doku
|
|
X |
|
|
|
X |
|
Temel(Par.) Doku
|
X
|
X |
|
|
|
X |
|
Havalandırma Parankima Doku
|
|
|
|
|
X |
X |
|
İletim
Parankima Doku
|
|
|
|
|
|
X |
X
|
Depo Parankima
Doku
|
|
|
|
X |
|
X |
|
Özümleme Parankima Doku
|
|
|
|
|
|
|
|
Odun
Borusu
|
X |
|
|
|
|
X |
X |
Soymuk
Borusu
|
|
X |
|
|
|
X |
X |
Bitki Grupları ve
Yaşama Özellikleriyle İlgili Anlam Çözümleme Tablosu
BİTKİ GRUPLARI
|
YAŞAMA ÖZELLİKLERİ
|
Suda Yaşar |
Karada Yaşar
|
Karada ve Suda Yaşar |
Eşeyli Ürer
|
Eşeysiz Ürer
|
Sporla
Ürer
|
Tohumla
Ürer
|
Su Yosunları
|
X |
|
|
X |
X |
X
|
|
Mantarlar
|
|
X |
|
X |
X |
X |
|
Kara Yos.
|
|
X |
|
X |
X |
X |
|
Eğreltiler
|
|
X |
|
X |
X
|
X |
|
Toh.Bitkiler
|
|
|
X |
X |
X
|
|
X
|
19-Kavram Ağları :Kavram
ağları, öğrencilerdeki mevcut bilgileri harekete geçirmek amacıyla; kavramlar
arasındaki ilişkileri ve kavramların kapsamları dikkate alınarak, bu iki
ilişki arasındaki yakınlık-kapsam
korelasyonuna göre düzenlenir.
Örnek:Hücre, Hava
Durumu, her türlü sınıflandırma,Anatomik yapı, iklim, organık bileşikler, bitki
örtüsü çeşitleri, canlı çeşitleri, Kavram
ağları yapılırken, genellikle en büyük miğfer kavram merkezde ya da en üstte yer alır. Bu kavramın kapsamına giren diğer
kavramlar, kapsam ve özgün özelliklerinin yakınlık derecesine göre
sınıflandırılır ve gruplandırılır.
Yaprak İle İlgili
Kavram Ağı
20-Kavram haritaları
Yerleşim
yerlerinin ve aralarındaki iletişimin insanlık için önemi ne ise;
Kavramların da zihnimizdeki konumları ve
doğru öğrenilmesi bundan daha önemlidir. (Demirkuş 2005).
Kavram haritaları ; kavramların ilişkileri, kapsamları ve özgün özelliklerinin şekil, grafik ve
sözcüklerle önerme ve ilkelere dayalı olarak ifade edildiği bir ilişki ağıdır.
Ör:solunum,fotosentez, besin zinciri, Azot, su, hidrojen,
karbondioksit…vb element döngüleri, büyüme, protein sentezi, krebs
döngüsü, enerji döngüsü, sistemlerdeki
iletişim,
Kavram haritası
hazırlanırken;
1-Öğretilecek konuyla ilgili kavramlar
listelenir.
2-Öğretilecek konunun adı en başa yazılır.
3-Kavramlar arasındaki ilişkiler ve
genellemeler maddeler halinde yazılır.
4-Kavramlar kutucuk içine alınır.
5-Kavramlar en genel kavramdan özel
kavramlara doğru veya kapsam, özellik ve ilişkilerine göre derecelenir.
Derecelendikten sonra kutucuklar içine alınır.
6-İlişkiler, oklar ve ifadelerle
yönlendirilir.
Bitki Büyümesi İle İlgili Kavram Haritası
Kavram haritası
öğrenme konusunda bilinenle karşılaşılan kavramlar arasında bağlantı kurmaya
işaret eder. Kavram haritası tekniğinde kavramlar hiyerarşik olarak soru
zarfları ve bağlaçlarla ilişkilendirilir. Bu ilişkiler, ön deneme
niteliğindedir. Her yeni anlamla karşılaşmada daha önce algılanmayan ilişkiler
görülebilir. Birey böylece yeni anlamları bulur ve bunları duygularıyla
bütünleştirir. Kavram haritası aynı zamanda yanlışları da ortaya çıkarır.
Yanlış kavram iki kavram arasındaki bağlantının ya da kavramla ilgili kritik
özelliklerin gözden kaçırılmasıyla ilgili bilgiye işaret eder.
Kavram haritası yöntemi ekolojiye de başarılı
bir şekilde uygulanmaktadır. Öğrencilere ekoloji ile ilgili kavramlar sunulmuş
aralarındaki ilişkiyi bulmaları istenmiştir. Bu işlemde genelden özele doğru
bir yol izlenmiştir. Daha sonra da öğrencilerin hiyerarşik olarak kavramları
ayrıştırmaları sağlanmıştır.
Kavram haritaları
son yıllarda öğretmenler için bir öğretme ve değerlendirme stratejisi haline
gelmiştir. Bu stratejiyi diğerlerinden ayıran ve üstün kılan yararları
aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
- Öncelikli avantajlarından biri esas
fikirlerin görselliğini ortaya koymasıdır. Ancak kavram haritaları gerek
öğretmenlerin gerekse öğrencinin oluşturduğu yakın-ilişkili kavramlar arası
bütünleşik sanal araçlardır. Bu sebeple aynı konuya ya da miğfer kavrama yönelik
kavram haritaları özel görüşlerini yansıttıkları için farklı çizilebilir.
Kavramları Doğru
Öğrenmenin Bazı Avantajları:
- Öğrenmeyi gözle görülebilir biçimde
arttırır. Gözlenebilir hale getirir.-Farklı öğrenme şekillerine ve öğrenciler
arasındaki diğer bireysel farklılıklara hitap eder.
- Pek çok değişik konu, öğretim aşaması ve
not seviyesi için uygundur.
- Öğrenilmesi, öğretilmesi ve kullanılması
kolaydır.
- Kapsamı temellidir.
- Kapsam oluşturulması ve
bütünleştirilmesinin değerlendirilmesinde kolaylıkla kullanılabilir.
- Kavram haritaları, öğrenci merkezli ve
öğrencinin aktif olduğu yöntemlerdir. Ayrıca öğrenciyle öğretmen bir haritayı
oluşturduklarında, öğretmen öğrenci etkileşimini teşvik eder.
- Kavramlar arasındaki doğrusal
ilişkilerin tanımlamalarına yararlı bir alternatif oluşturur.
- Bir sistem içindeki ilişkilerin
gösterilmesinde yararlı alternatiflerdir.
Öğrenciler okul
yılları boyunca kavram haritası yapmayı öğrendikçe, kavramları ayrı ayrı ve
kopuk düşünmekten çok bir bütün olarak ele alacaklardır.
Bir kavramın öğrenilmesi
öğrenciyi diğer kavramlar üzerinde de kavram haritasını kullanmaya
yöneltecektir. Bu sayede öğrenciler kavramları sentez yoluyla birleştirecek ve
var olan bilgileri de organize olacaktır